vormd door de Inventarisatieatlas voor Flora en Fauna
van Nederland, samengesteld in opdracht van het
Staatsbosbeheer.
In deze atlas zijn alle kaarten van Nederland opgeno-
men op de schaal 1:80.000 (verkleind van de 1:50.000)
in bruine druk met daarop groene opdruk van zgn.
uurhokken of Sovonblokken, door floristen en veldor-
nithologen gehanteerde terreinblokken van 5x5 km.
Deze atlas wordt gebruikt door met name duizenden
vrij willigers die gegevens verzamelen over planten en
dieren.
Een gelijksoortige atlas is in gebruik bij de PTT Radio-
controledienst met een opdruk van honingraatvormige
blokken ten behoeve van het toewijzen van kanalen
voor mobilofoonverbindingen.
In het Handboek van Natuurreservaten en wandelter-
reinen in Nederland wordt op een andere wijze gebruik
gemaakt van de topografische kaart. In het handboek
wordt na een körte beschrijving van de terreinen de
plaats nader aangeduid met het nummer van de topo
grafische kaart 1:25.000.
Aldus worden topografische kaarten door talloze ge-
bruikers gehanteerd als werkkaart en inventarisatie-
ondergrond of als dokumentatie-legger voor het vast-
leggen van gegevens voor latere raadpleging.
K. Rekreatie
Voor rekreatief gebruik worden door veel wandelaars en
fietsers de normale uitgaven van de topografische kaar
ten gebruikt. Door het ontbreken van specifieke toe-
ristische informatie zijn er diverse speciale kaarten uit-
gekomen.
De meest bekende zijn de fietskaarten die door uitgeve-
rij Dwarsstap op de markt worden gebracht. Deze kaar
ten, meestal in een set van vier bladen uitgebracht, zijn
speciale uitsneden van de kaartserie 1:50.000. De bladen
hebben een 'eenvoudige' kleurstelling en zijn voorzien
van een opdruk van fietsroutes in rood.
Kleinere kaartfragmenten vinden hun weg naar diverse
wandelgidsen en -routes. Enkele voorbeelden:
Brabants Kempen- en Vennenpad (Nivon wandelrou-
te 's-Hertogenbosch-Luyksgestel);
Knapzakroutes, uitgegeven door de Vereniging Brede
Overleggroep Kleine Dörpen in Drenthe;
Voetwijzers voor Nederland, een serie historisch-
geografische wandelgidsen, uitgegeven door uitgeve-
rij Terra te Zutphen;
Elmar Wandelgidsen, uitgebreid toegelichte wande-
Iingen in verschillende regio's.
Voor sportvissers zijn enkele speciale topografische
kaarten versehenen: een viswaterkaart van Zuid-
Holland op de schaal 1:50.000, een uitgave van de geza-
menlijke hengelsportverenigingen van Den Haag, Delft
en Rotterdam en een viswaterkaart van Amsterdam en
omgeving op de schaal 1:25.000, met daarop aangege-
ven de visplaatsen.
In samenwerking met de VW Holten is onlangs uitge
geven de toeristenkaart en dorpsplattegrond Holten met
de Holterberg. De basis hiervan wordt gevormd door de
kaart op de schaal 1:25.000 met als extra informatie
o.a. campings, wandelroutes, paddestoelen en
restaurants.
L. Onderwijs en edukatie
In het onderwijs komen we steeds meer topografische
kaarten tegen. Zowel voor direkt gebruik in de aard-
rijkskundeles als voor het uitzetten van exkursies, als-
ook voor kaart- en landschapsanalyse.
De Bosatlas gebruikt de topografische kaarten op ver
schillende plaatsen. De standaardlegenda is voor dit
doel zelfs integraal opgenomen. Als eerste kennisma-
king treffen we enkele kaartfragmenten aan in de serie
van grootschalige luchtfoto naar kleinschalige over-
zichtskaart, waarin de begrippen schaal en generalisatie
centraal staan. Een tweede serie betreft kaartsoorten,
waarin naast een topografisch kaartfragment op de
schaal 1:50.000 fragmenten van de waterstaatskaart, de
geomorfologische kaart, de bodemkaart en de geologi
sche kaart staan afgebeeld van hetzelfde gebied en
steeds met een al dan niet uitgedunde topografische on-
dergrond.
De derde serie omvat 12 kaartfragmenten op de schaal
1:25.000, waarmee 12 typen van kultuurlandschappen
worden getoond.
Een andere instantie die veelvuldig in publikaties ge
bruik maakt van fragmenten van topografische kaarten
is het Informatie- en Documentatiecentrum voor de
Geografie van Nederland (IDG). Dit centrum stelt zieh
ten doel buitenlandse geografen te informeren over Ne
derland en geeft daartoe uit: exkursiegidsen in vele ta-
len, IDG-Bulletins, de Kleine Geografie van Nederland,
de Foto-atlas van Nederland en een boekje dat vrijwel
geheel uit topografische kaartfragmenten bestaat Chan-
ge in de Netherlandscape.
In het middelbaar onderwijs is de topografische kaart
als edukatief hulpmiddel volledig doorgedrongen. De
meest gehanteerde aardrijkskundemethode Geo Ge-
ordend hanteert in haar lesboeken diverse fragmenten
topografische kaarten. Het kaartgebruik dat in de
meeste methoden aan de orde komt betreft de relatie
terrein-kaart waarbij via een vogelvluchtluchtfoto, een
vertikaalopname en een kaartfragment de begrippen
kaart en schaal worden duidelijk gemaakt. Voorts wor
den kaarten gebruikt om het begrip generalisatie duide
lijk te maken in een kaartserie van groot- naar klein-
schalig.
In het katern Het Nederlandse Landschap van Geo Ge-
ordend is ook als omslag de topografische kaart geko-
zen, naast een 12-tal kaarten in het katern (figuur 4).
In de 20-delige Atlas van Nederland nemen de topogra
fische kaarten, ondanks het thematische karakter van
de atlas, een belangrijke plaats in. In totaal wordt in
160 kaarten de topografische kaart als ondergrond ge
bruikt voor een themakaart. Daarnaast zijn nog eens
60 kaartfragmenten opgenomen waarbij de topografie
zelf het onderwerp is.
M. Leunstoelkaartgebruik
Onder deze kategorie versta ik het, meestal binnens-
huis, zonder direkt doel, gebruik maken van kaarten.
KT 1990.XVI.3
59
