De Geo Geardenc^ffi
Het Nederlandse JjjfhQQ
laildschap voorhavo/vwo
Meulenhoff Ei
Figuur 4. Omslag Geo Geordend katern Het Nederlandse
Landschap.
Hieronder valt een breed skala van aktiviteiten met
kaarten die de gebruiker op enigerlei wijze genoegen
verschaffen. Dit kan zijn het kijken naar de tram die in
de inleiding is genoemd, het zomaar bekijken van een
kaart of bladeren in een topografische atlas om het
woonhuis of geboortehuis van zichzelf of bekenden op
te zoeken, of zieh te verwonderen over de vaak vreemde
toponiemen die men tegenkomt op topografische kaar
ten. Een ander tracht zieh een beeld te vormen van het
landschap dat op de kaart wordt afgebeeld. Veel voor-
komend is het gebruik van kaarten als wandversiering,
met name van oude kaarten.
Vormen van kaarigebruik
Een volgende wijze om het gebruik van topografische
kaarten te benaderen is naar vormen van gebruik die
we in kartografiehandboeken aantreffen. Men onder-
scheidt in het algemeen drie hoofdvormen van kaartge-
bruik, namelijk kaartlezen, kaartanalyse en kaartinter-
pretatie. De eerste vorm betreft in feite de vorm van
kaartgebruik waar alle kaartgebruikers mee beginnen en
voor veel kategorieen gebruikers betekent dit ook het
eindpunt. Het betreft het herkennen van de aard van de
kaart, zieh orienteren in een gebied, het lezen van de le-
genda en herkennen van de Symbolen op de kaart. De
meeste gebruikers genoemd in de kategorieen algemene
orientatie, inventarisaties, rekreatie en leunstoelkaartge-
bruik beoefenen deze vorm van kaartgebruik.
Meer intensief wordt er gebruik gemaakt van de topo
grafische informatie bij kaartanalyse, men gaat meten
in de kaart. Deze vorm noemt men ook wel kartome-
trie; hieronder vallen het bepalen van afstanden, opper-
vlaktes, richtingen, hellingen, dwarsdoorsnedes, statisti
sche analyse en dergelijke.
Dikwijls gebruikt men hierbij hulpmiddelen als een li
neaal, curvimeter, planimeter en gradenboog.
Een bekend voorbeeld van oppervlaktebepaling is de
door het CBS samengestelde Bodemstatistiek. Op basis
van het op de topografische kaart 1:10.000 ingetekend
bodemgebruik in meer dan 30 kategorieen worden alle
ontstane oppervlakten planimetrisch opgemeten en ver
werkt in tabellen per kaartblad, per gemeente of andere
aggregaties.
Met het ontstaan van digitale bestanden zijn de hierbo-
ven genoemde hulpmiddelen bijna uit de tijd. Deze toe-
passingen zijn tegenwoordig ingebouwd in kartografi-
sche Software (GIS-pakketten). Het aantal analyse-
mogelijkheden is bovendien sterk uitgebreid en de be-
nodigde rekentijd is teruggebracht tot sekonden.
Bij de hierboven genoemde kategorieen militair ge
bruik, navigatie en routeplanning, landinrichting/kul-
tuurtechniek en leidingaanleg en -beheer vormt deze
wijze van kaartgebruik de hoofdmoot.
De derde gradatie van kaartgebruik is de kaartinterpre-
tatie. Dit geschiedt onder meer door kaartvergelijk, bij-
voorbeeld in de tijd (historische ontwikkeling), van
kaartfragmenten onderling, bijvoorbeeld om een typo-
logie te ontdekken (perceelsvormen, nederzettingstypen,
bebouwingstypen) en tenslotte door het onderzoeken
van de relaties tussen de gekarteerde dementen onder
ling (zoals landschapstypen). De kaartgebruikers naar
deze vorm vinden we vooral in de bovengenoemde kate
gorieen aardwetenschappelijk onderzoek, kulturhisto
risch onderzoek, landschappelijk onderzoek, ruimtelij-
ke ordening en onderwijs en edukatie.
Kaartgebruik naar fysiek voorkomen
A. De meeste kaarten gaan als gedrukte al dan niet ge-
vouwen kaart over de toonbank bij de Topografische
Dienst of winkels van wederverkopers. De meest gele-
verde vorm is gedrukt op papier. Gezien de kwetsbaar-
heid van papier, bij gebruik in het terrein onder vochti-
ge omstandigheden, levert de dienst op aanvraag ook
steviger kaarten. Tientallen jaren betraf dit op linnen
geplakte kaarten, gesneden naar kleine vouwfacetten.
Het handmatige en dus kostbare opplakken heeft er, tot
verdriet van veel afnemers, toe geleid dat deze werk-
wijze verlaten is. Momenteel kunnen de kaarten twee-
zijdig geplastificeerd geleverd worden. Dit geeft een pri
ma bescherming tegen vocht, maar de soepelheid en
vouwbaarheid is minder dan bij de op linnen geplakte
kaarten.
In deze kategorie kunnen ook genoemd worden de wel
op papier gedrukte, maar in een andere uitsnede sa
mengestelde uitgaven van de topografische kaarten. In-
cidenteel betreft dit speciale uitsneden die voor een be-
60
KT 1990.XVI.3
