als de twee belangrijkste hoofdstuk-
ken terug te vinden. Het eerste
hoofdstuk behandelt het effektief ge-
bruik van tekst; het tweede gaat over
het effektief gebruik van kleur. Eger
heeft een apart hoofdstukje toege-
voegd over de typische kenmerken
van de grafische vormgeving in Ne-
derland.
Aan de hand van veel uitstekende
voorbeelden van bekende grafische
ontwerpers worden vaktermen uitge-
legd: interlinie, spatiering, grijswaar-
de van tekst, bruikbaarheid van
kleuren en lettertypen voor velerlei
doeleinden. Wanneer je beschikt
over 10 lettertypen, wil dat nog niet
zeggen dat je ze alle tien maar op
een pagina moet toepassen. Aange-
toond wordt dat sommige lettertypen
beter geschi kt zijn voor lange
teksten, andere alleen voor koppen
of voor het scheppen van een be-
paalde sfeer.
Verschiliende overwegingen die bij
de keuze van kleuren een rol speien
passeren de revue: wijkende en do-
minerende kleuren, associaties die
kleuren oproepen.
De voorbeelden die gegeven worden
zijn inspirerend. Samen met de kör
te, heldere en deskundige tekst geven
zij het boek een bijzondere didakti
sche waarde. Ook verkeerde vormge
ving en foute keuzen worden belicht
en suggesties voor verbetering wor
den aangedragen.
Kort wordt ingegaan op werken met
de grafische PC; maar daarnaast
wordt ook het handwerk niet tekort
gedaan zoals het berekenen van de
lengte van teksten.
In het hoofdstukje over de Neder-
landse situatie wordt ingegaan op
overeenkomsten en verschillen met
andere westerse landen.
Een nuttig boek voor elke vormgever
en voor elke kartograaf die zieh met
grafische vormgeving bezighoudt.
G.W.J. van Omme
Curran, J.P., Compendium of Carto-
graphic Techniques. Londen/New
York: Elsevier Science Publishing Co
inc. namens de ICA). 111 pp„ geill.,
21,5 X 30 cm. ISBN 1-85166-229-4.
Prijs £36,-.
Bij de kaartvervaardiging speien ver-
schillende Processen die vooral de
laatste decennia aan grote verande-
ringen onderhevig zijn een rol. Er is
daarom behoefte aan een algemeen
overzicht, dat de belangrijkste karto-
grafische technieken in beeld brengt.
Het Compendium of cartographic
techniques, een uitgave die dank zij
het initiatief van de ICA tot stand
kwam, wil in deze behoefte
voorzien.
In 1984 benoemde Commissie 2
(Map Production and Technology)
van de ICA een redaktiekommissie,
die de verschillende onderwerpen die
behandeld moesten worden zou gaan
koördineren. Meer dan drie jaar is er
door James Curran (leiding), Kjeld
Burmeister, Arie Kers en prof. Ernst
Spiess aan de voorbereiding van het
boek gewerkt.
In de tien hoofdstukken die het
Compendium omvat komt het hele
proces van kaartproduktie aan de
orde, vanaf het tekenen of graveren
tot en met het drukproces. Er wordt
aan handmatige zowel als aan geau-
tomatiseerde technieken aandacht
besteed. Zo komt tekenen met de
trekpen aan de orde, maar ook scan-
technieken en de laserplotter.
Hoofdstuk 1 'Image generation' be
handelt de kartografische basistech-
nieken die nodig zijn om een kaart-
beeld te vervaardigen: tekenen,
graveren, werken met plakrasters,
transfertechniek, schaduweren, vig-
netteren en tekstvervaardiging en
-montage. Over de automatisering
gaan, zij het erg beknopt,
hoofdstuk 2 'Digital data capture'
en hoofdstuk 4 'Automatic plotting
and Output'. Een apart hoofdstukje
(3) is gewijd aan registersystemen. In
hoofdstuk 5 'Contact copying at
scale' komt het kopieren in kontakt
aan de orde. Negatief en direkt posi-
tief kopie, wash-off methode, reflex-
kopie, het maken van blauwgidsen
en pelfilms, diepetsen, offsetplaat-
en zeefvervaardiging zijn de belang
rijkste items in dit uitgebreide
hoofdstuk. In hoofdstuk 6 'Geome-
trical image transformations' komt
de camera in beeld met lijn-, half-
toon- en kleurfotografie. 'Value
transformations' is de titel van
hoofdstuk 7. De belangrijkste onder
werpen die hier de revue passeren
zijn: reproduktie van halftonen door
middel van reprofotografie en scan-
ning, veranderen van lijndikte, het
maken van kontourlijnen, fotome
chanisch vignetteren, halftoonbeel-
den maken van reeds gerasterde figu-
ren, veranderen van kontrast bij
opname van halftoonbeelden en om-
zetten van een halftoonbeeld in een
lijnenbeeld. De kleurscheidingstech-
niek zoals die in de kartografie
wordt toegepast en het kombineren
van de gescheiden vervaardige films
worden in hoofdstuk 8 en 9 behan
deld. Het laatste hoofdstuk geeft een
overzicht van de verschillende druk-
procede's: offset, boekdruk, zeef-
druk, lichtdruk, elektrostatisch en
thermografisch drukken (kopieren).
Het boek geeft een goed overzicht
van de verschillende technieken die
in de kartografie gebruikt worden.
Enkele daarvan zijn in Nederland
nagenoeg achterhaald, maar dat
neemt niet weg dat ze in andere lan
den nog steeds worden toegepast. En
het kan ook haast niet anders dat de
nieuwste ontwikkelingen zoals digita
le kleurproefsystemen, electronic Pu
blishing en laserbelichting nog ont-
breken.
De tekst is beknopt en ter zake
doende en over het algemeen goed te
volgen. De 211 figuren en foto's die
opvallen door een bijzonder goede
uitvoering en duidelijkheid zijn een
onmisbare aanvulling op de tekst.
Alleen het hoofdstuk 'Image Separa
tion' zou bij de lezer wel eens Pro
blemen kunnen opleveren. Niet om-
dat de uitleg over dit tamelijk lastige
onderwerp niet helder is, maar om-
dat er geen kleuren gebruikt zijn in
de bijbehorende figuren. Er wordt
nu vooral bij nieuwkomers in de
kartografie wel een erg groot beroep
gedaan op het voorstellings-
vermogen.
Het Compendium of cartographic
techniques, dat een samenvatting be-
oogt te zijn van de thans gebruikte
technieken in de kartografie, zal
door z'n kwaliteiten in de praktijk
vooral als naslagwerk gaan funktio-
neren. Het zou nog aan waarde kun
nen winnen als per onderwerp wordt
aangegeven in welke publikaties er
meer informatie over is te vinden.
De literatuurlijst achterin het boek
voorziet hierin niet.
Elk kartografisch bedrijf of instituut
en elke aankomende kartograaf zou
dit nuttige boek in z'n kast moeten
hebben staan. Wel is aan te raden er
het grafisch zakboek naast te zetten:
niet alle Engelse vaktermen zijn ge-
makkelijk te vertalen. Waarom overi-
gens een boek dat alleen maar in
zwart/wit is uitgevoerd en dat toch
KT 1990.XVI.3
95
