ties van GIS te staan. De verworven mogelijkheden in
de ruimtelijke analyse en de modelbouw bleken binnen
de GIS-omgeving om louter software-technische rede-
nen niet toepasbaar (birkin et al., 1987). Heel lang-
zaam komt daar echter weer verandering in en, sterker
nog, de grote hoeveelheden gegevens en de integratie
van de ruimtelijke komponent leiden nu tot een diskus-
sie over het nut van het gebruik van de 'oude' ruimte
lijke statistiek en de voorkeur voor meer exploratieve
technieken (openshaw, 1990).
Om aan te geven wat onder GIS moet worden verstaan,
en welke mogelijkheden er zijn bij het gebruik van der-
gelijke informatiesystemen, zijn er diverse aspekten die
aan de orde moeten worden gesteld. In dit artikel wordt
een poging gedaan om het onderwerp in brede zin te
benaderen. Veel vragen blijven daarbij onbeantwoord.
We hopen hiermee toch te hebben voldaan aan het ver-
zoek om een algemene inleiding op het onderwerp geo-
grafische informatiesystemen te leveren.
In dit artikel wordt op de volgende vragen ingegaan:
Wat betekent de automatisering van ruimtelijke in-
formatie?
Welke hard- en Software wordt er gebruikt?
Welke typen ruimtelijke informatiesystemen moeten
we onderscheiden?
Wat voor typen gebruikers moeten onderscheiden
worden?
Welke toepassingsvelden treffen we aan?
Welke resultaten heeft deze vorm van automatisering
tot nog toe opgeleverd?
De automatisering van ruimtelijke gegevens
Doelstellingen van GIS
Een GIS kent vier hoofdtaken:
het ordenen, beheren en integreren van grote hoe
veelheden informatie met een ruimtelijke kom
ponent;
het beschikbaar stellen van deze informatie aan
meerdere gebruikers tegelijkertijd;
het analyseren van deze ruimtelijke informatie; en,
het presenteren door middel van kaartbeelden.
Een GIS is in de eerste plaats een systeem om grote
hoeveelheden informatie te ordenen en beschikbaar te
stellen. Deze taak komt voor een deel overeen met die
van niet-ruimtelijke informatiesystemen. Het verschil
ligt allereerst aan de toevoeging van de ruimtelijke
komponent. Deze ruimtelijke komponent biedt daarbij
de extra mogelijkheid om diverse gegevensbronnen te
integreren. Zo kunnen bijvoorbeeld gegevens van ver-
schillende ruimtelijke eenheden, zoals bodemgegevens
per gridcel van 1 bij 1 km en grondgebruik binnen de
gemeentegrens, worden gekombineerd door middel van
'overlay' analyse.
Een GIS is niet alleen een informatiesysteem voor het
beheer van gegevens, maar het is eveneens mogelijk
analyses uit te voeren, die specifiek betrekking hebben
op de ruimtelijke komponent van die gegevens. Er kan
28
bijvoorbeeld gebruik gemaakt worden van relatie- en
afstandspatronen tussen eenheden, om de route te be
palen, die gevolgd moet worden om zo snel mogelijk
van de ene plaats een andere te bereiken (netwerkana/y-
se). Ook een koppeling met modelten behoort tot de
mogelijkheden, waarbij het GIS met name dient voor
de toelevering van informatie en de expliciete relatie
met de ruimtelijke komponent. Dit biedt bijvoorbeeld
de mogelijkheid om na te gaan welke gebieden onder
de invloed van gevaarlijke Stoffen komen te staan bij
een ontploffing van een bepaalde fabriek, gegeven be-
paalde wind- en weertypen (zoals bij de ramp van
Tsjernobyl of het dioxine-onderzoek). Maar ook de ge-
volgen van verzuring en overbemesting voor ons milieu
worden in kaart gebracht (zie figuur 1) en er wordt ge-
tracht om na te gaan - uitgaande van bepaalde veron-
derstellingen - hoe deze ontwikkelingen er in de toe-
komst uit kunnen zien (küsse padding, 1990).
Tot slot is een GIS in Staat een gedegen kartografische
presentatie te verzorgen. Kaarten behoeven niet langer
met de hand getekend te worden, maar zijn een logisch
gevolg van al het werk dat in relatie met het GIS wordt
uitgevoerd.
Software in een GIS-omgeving
Elk van de vier hoofdtaken van een GIS brengt eigen
noodzakelijke software-eisen met zieh mee. Deze zullen
afzonderlijk aan de orde gesteld worden.
Het ordenen, beheren en integreren van informatie met
een ruimtelijke komponent
De grote stap voorwaarts in de GIS-omgeving kon aan
het eind van de jaren zeventig/begin jaren tachtig wor
den gezet. De belangrijkste reden voor deze stap was de
introduktie van het 'relationele database koneept'. Ge-
zien de hierboven geformuleerde taken is een relationeel
DBMS (Data Base Management Systeem) een onmis-
baar onderdeel. De database speelt vanzelfsprekend een
essentiele rol bij het beheren van de gegevens. Gezien
de zeer grote hoeveelheid gegevens, en het gewenste ge-
meenschappelijke gebruik, is een DBMS-omgeving al
Figuur 1. Voorbeelden van de kartografische presentatie van
aspekten van de vervuiling van het grondwater met nitraten
(Bron: MILGIS projekt, RIVM).
KT 1990.XVI.4
Interpolation of potnf data results in
three dimensional plot
Contour lines of NU potlut\
Computed zones of NOi pollulion
tocation of groundwater mont
lonng nelwork points and
NO, concentrahons
0 5
S 10
io n
m 10 50
50 100 «If/I
(c) tan
