dijk) echter nog gering. De grote doorbraak wordt nog
steeds verwacht. Vooralsnog zien we dat vele gemeenten
voorzichtig nagaan wat de voordelen van eenvoudige
kaartvervaardigingspakketten zijn (schölten, 1988) of
worden de aktiviteiten met CAD-pakketten enigszins
uitgebreid.
Nutsvoorzieningen
Er wordt weinig gepubliceerd over toepassingen van
GIS in de nutswereld (gas, water, elektriciteit, telefoon).
Er bestaat echter weinig twijfel over het feit, dat juist
in dit veld zeer grote GIS-inspanningen van de grond
komen. Deze bedrijven zien de voordelen van een gei'n-
tegreerde aanpak van de informatie, maar bovenal zijn
zij in Staat de noodzakelijke gelden vrij te maken voor
de opzet van dergelijke Systemen. Daarbij blijkt dat de
omzetting van kaarten naar digitale bestanden inder-
daad enorme bedragen vraagt: vaak zijn er tientallen
miljoenen guldens mee gemoeid. Het is interessant om
deze ontwikkeling verder te volgen. Het gaat bij het be-
heer en de planning binnen deze bedrijfstak beslist niet
alleen om kabels in de grond. Voor veel bedrijven ligt
er een direkte relatie met de vastgoedomgeving in het
algemeen en meer in het bijzonder met het milieu en de
ruimtelijke ordening (bijvoorbeeld het beheer van de
duinen in het kader van de drinkwaterwinning).
Verkeer en vervoer
Bij het onderwerp verkeer en vervoer zijn vele aspekten
van GIS-toepassingen te noemen. Enerzijds is het te-
recht om te moeten konstateren, dat er in de program-
matuur nog nauwelijks aandacht is besteed aan de kop-
peling van GIS met verkeer- en vervoersmodellen (van
est sliepen, 1990). Anderzijds moeten we vaststellen,
dat er in Nederland in de afgelopen jaren reeds vele
miljoenen zijn gelnvesteerd in toepassingen op dit
terrein.
De grootste toepassingen zijn die van de Nederlandse
Spoorwegen (NS) en van Rijkswaterstaat. Het gaat
daarbij om toepassingen, die we zouden kunnen plaat-
sen onder de noemer LIS.
Bij de NS is een dienst verantwoordelijk voor het be
heer van alle vastgoedinformatie. De NS is immers een
van de grootste landeigenaren in Nederland en voor het
beheer en de planning van de spoorwegen, stations, en
daarmee in relatie staande Objekten is een ruimtelijk in-
formatiesysteem opgezet, dat een grote gelijkenis ver-
toont met het systeem van het Kadaster.
Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het beheer van
het rijkswegennet. Ook dit net is inmiddels in digitale
vorm voorhanden, zelfs in meervoud (kuijper-linde,
1990). Bij Rijkswaterstaat speien daarnaast vele Projek
ten waar GIS een rol kan gaan speien. Deze dienst is
voornemens al deze Projekten vanuit een afdeling te
koördineren. Verkeer en vervoer beperkt zieh daarbij
overigens niet tot de weg, waardoor projekten rond het
beheer van de Noordzee en de Waddenzee inmiddels
ook een GIS-inbreng hebben gekregen.
Maar, zoals vermeld, zijn de toepassingen op het meer
analytische terrein waarbij de modellen een belangrijke
Tabel 2. Gewenste informatie, GIS-eisen en type GIS per ka-
tegorie gebruikers.
Welke informatie?
Informatiespecialist: grote hoeveelheden ruwe gegevens
Onderzoekers: ruwe of reeds voorbewerkte, geselekteerde
gegevens
Onderzoekskoördinatoren/kwaliteitsbewakers: bewerkte ge
gevens informatie
Besluitvoorbereiders en -vormers: bewerkte gegevens in
formatie
Derden: informatie
Eisen met betrekking tot het GIS
Informatiespecialist: opbouw database, flexibiliteit in ge-
bruik (o.a. analytisch), koppelbaar aan andere syste-
men/pakketten
Onderzoekers: gebruiksvriendelijkheid (gebruikersinterfa-
ces), modelkoppeling
Onderzoekskoördinatoren/kwaliteitsbewakers: gebruikersin-
terfaces, bedieningsgemak, weging, optimalisatie
Besluitvoorbereiders en -vormers: gebruikersinterfaces, be
dieningsgemak, weging, optimalisatie
Derden: gebruikersinterfaces, bedieningsgemak
Gewenst type GIS
Informatiespecialist: groot flexibel systeem (Arc/Info, AR-
GIS 4GE, System 9 enz.)
Onderzoekers: applikatie van groot systeem (via een ge-
bruikersinterface), analytisch en/of ontwerppakket
(SPANS, AutoCad enz.), interfaces tussen verschillende
pakketten
Onderzoekskoördinatoren/kwaliteitsbewakers: gebruiks-
vriendelijk en eenvoudig pakket
Besluitvoorbereiders en -vormers: gebruiksvriendelijk en
eenvoudig pakket
Derden: gebruiksvriendelijk, eenvoudig, 'shockproof'
pakket
rol speien, nog zeer gering. We mögen in deze Sektor
een grote groei verwachten, want het nut is evident.
Landbouw
Het Ministerie van Landbouw en Visserij was een van
de eerste GIS-gebruikers in Nederland. In 1987 is de
toenmalige Stichting voor Bodemkartering (STIBOKA,
een van de onderzoeksinstituten van het ministerie) be
gonnen met het beheer van de bodemgegevens in Ne
derland middels een GIS-omgeving. Inmiddels is ook
de Landinrichtingsdienst met GIS begonnen en het is
daar de bedoeling dat de toepassing niet alleen centraal
zal plaatsvinden, maar dat ook de regionale inspekties
kunnen beschikken over GIS-middelen. Op nationaal
niveau tonen de planningstoepassingen in de landbouw
mogelijkheden tot een bijdrage aan de diskussies over
de toekomstige rol van de akkerbouw en de veeteelt
(PADDING SCHÖLTEN, 1988; JANSEN RIETVELD, 1990).
In het bedrijfsleven komen de toepassingen nog slechts
langzaam van de grond, al zijn er inmiddels wat eerste
verkennende studies in de aardappelteelt in Groningen
en Drente.
KT 1990.XVI.4
33
