bestuur dacht ook in termen van herstel van irrigatie-
werken en kanalen voor binnenlandse transportmoge-
lijkheden, en daarvoor werd assistentie van de Karte
ringsdienst gevraagd. Godfried Leonard De Coste,
Disava 38 van Colombo schreef: "Het gebied van Mu-
turaja Wela verdient de aandacht van de Disava, niet
alleen omdat het welzijn van de inwoners van Colombo
er voor een belangrijk deel van afhangt, maar ook,
omdat het goed in cultuur is gebracht, kan de Compag-
nie er zes maal zo veel rijstbelasting innen dan van het
gehele district Colombo"39. Balthus van Lier's kaart,
getekend in 1767, geeft precies dit gebied ten noorden
van Colombo weer en de kaart schijnt het resultaat te
zijn van de opmerking van De Coste40.
De stad Galle, de eerste grote stad welke in handen viel
van de Hollanders, werd als zetel van het Hollandse
gouvernement van de Kustprovincies een belangrijk ste-
delijk centrum. De Hollanders, die sedert 1640 getracht
hadden een kolonie te stichten in Sri Lanka, moedigden
de kolonisatie aan door stukken land uit te geven aan
Christelijke burgers41. Het rechthoekige systeem met
rechte en nauwe Straten werd in de stadsplanning ge-
bruikt en zo verschijnt Galle op de manuskriptkaart
van Reimers en Schenk42. Een ander interessant aspekt
van stedelijke planning en gezondheidszorg was de rio-
lering van Galle. Het was zo vooruitstrevend omdat de
ondergrondse bakstenen riolen verbonden waren met
een windmolen, welke het zeewater oppompte waarmee
de riolen werden schoongespoeld, twee keer per dag af-
hankelijk van de vloed. De praktische Hollanders zagen
zelfs profijt in de kleine bisamspitsmuizen die in de rio
len leefden, en exporteerden ze in groten getale naar
Europa (hoogstwaarschijnlijk vanwege de velletjes, vert.).
Met de val van Colombo in 1658 werd die stad de zetel
van het Hollandse koloniale gouvernement, wat het
bleef tot de overgave aan de Engelsen in 1796. Nu de
oorlogjaren voorlopig voorbij waren, werd het relatief
rüstig in en om Colombo en het bestuur ging zieh bezig
houden met de lokale waterhuishouding, Scholen,
ziekenhuizen43 en het bouwen van werken voor open-
baar belang; een Karteringsdienst was daarbij nodig
voor de stedelijke en landelijke planning.
De verzameling kartografische dokumenten welke het
bestuur gedurende zijn aanwezigheid in de Kustprovin
cies vervaardigde is een uniek zichtbaar resultaat van
een periode van meer dan anderhalve eeuw en van
groot belang voor de Studie van de geschiedenis van de
kartografie van Sri Lanka en voor de geschiedenis van
het Hollandse koloniale bestuur. Haar bijdrage als be
langrijk bronnenmateriaal is erg verwaarloosd en dit ar-
tikel is een poging de nadruk te leggen op het belang
daarvan, zonder daarbij aanspraak te willen maken op
volledigheid.
Noten
Dr Ananda Abeydeera is verbonden aan de Groupe de recher-
che sur la litterature et voyage, Universite de Paris-Sorbonne.
Dit artikel, oorspronkelijk een voordracht in het Engels op de
13e Internationale Konferentie voor de Geschiedenis van de
Kartografie gehouden in 1989 in Amsterdam, is vertaald en
enigszins ingekort door A.J. Kers.
Het woord Surveyor General is onvertaald gelaten omdat
daarvoor geen goed Nederlands equivalent bestaat; voor Sur-
vey Institute is Karteringsdienst gebruikt.
Met dank aan Lodewijk Wagenaar van het Amsterdams
Historisch Museum voor de figuren bij dit artikel.
1. 'Treaty between Adam Westerwold, on behalf of the
Dutch East India Company and Raja Sinha, King of
Kandy, 1638', opgenomen als Appendix A, pp. 43-46 van
de Selections from the Dutch Records of the Ceylon Gou-
vernment No. 1: Memoir of Joan Maetsuyker, President
and Commander-in-Chief delivered to his successor Ja
cob van Kittestyn, February 1650, door E. Reimers ver
taald van het origineel, Colombo, 1927.
2. Afbeelding van 't Eijlandt Ceilon en het daerop gelegen
Coning Rijck Jaffnapatnam met de aengehoorende in-
bocht ende aengrensende Landen op de Vaste Küste van
India sodanig deselvige in de jaren A: 1658 ende 1659
naerder ontdeckt zijn, Carte di Castellonn. 29, Biblioteca
Medica Laurenziana, Istituto e Museo di Storia della
Scienza, Florence. Voor een reproduktie van de kaart zie
Sebastiano Crino, 'Carte e piante inedite del secolo XVII
riguardante l'isola di Ceylon rinvenute nel Palazzo Pitti,
nel Museo degli Strumenti Antichi di Firenze e nel British
Museum di Londra', La Bibliofilia, 36 (1934), Dispensa
la-2a, p. 3.
3. Ins Ceilan quee incolis Tenarisin dicitur. Ceilan Hujus in-
sulce descriptionem Cyprian Sanchez Cosmographo
Hispano delineatum, huic nostro operi inserendam, dedit
Clarissimus vir Petrus Plancius, Paris, Bibliotheque Na
tionale, Departement des cartes et plans, Collection
d'Anville, Ge DD 2638; Leiden, Universiteitsbibliotheek,
Bodel Nijenhuis collectie, 002-14-001. Voor een prachtige
reproduktie van deze kaart zie Tony Campbell, Early
Maps, New York, 1981, plate 60.
4. 'Plan de Ilha de Ceilao', Plantas das fortalezas, pagodes,
ca. da Ilha de Ceilao, manuskript waarvan wordt ver-
ondersteld dat het het werk is van generaal Constantine
de Sa e Noronha tussen 1625 en 1628, toen hij kapitein-
generaal van Ceylon was, Microfilm G&M - 1382, Geo-
graphy and Map Divison, Library of Congress, Washing
ton. E.R. Reimers, Constantine de Sa's Maps and Plans
of Ceylon, Colombo, 1929, werd uitgegeven als no. 2 van
de serie Selections from the Dutch Records of Ceylon
Government en bevat een reproduktie van een andv. ma
nuskript (in de katalogus VEL 928) van hetzelfde werk
dat wordt bewaard in de Kaartenverzameling van het Al-
gemeen Rijksarchief (ARA), Den Haag. Kaart no. 18
toont Ceylon.
5. Zie Leupe, Inventaris der Verzameling Kaarten berustende
in het Rijks-Archief Eerste gedeelte, 's-Gravenhage, 1867,
309 pp, Ceilon, pp. 137-160; R.L. Brohier en J.H.O.
Paulusz, Land, Maps Surveys: Descriptive Catalogue of
Historical Maps in the Surveyor General's Office Colom
bo, Colombo, 1951.
K.D. Paranavitana, An Inventory of Sri Lanka Maps in the
General State Archives in the Netherlands, Colombo, 1984,
52 pp. 12 plates.
6. "een kostelyk juweel van compagnies", Franyois Valen-
tijn, Oud en Nieuw Oost-Indien, Amsterdam, 1724, Deel
5, Hoofdstuk XII, p. 148.
7. Cf., A.C.J. Vermeulen, "Op het tapijt gebragt': Ceylon
en de kaartenmakers van de V.O.C.', Het Machtige Ey-
land: Ceylon en de V.O.C., Den Haag, 1988, pp. 90-96.
8. Dag-Register van de Land- en andere reyzen, die den doe-
len Heer Extraordinari van Indie en Ceylon Gouverneur
Mr Isaac Augustin Rummpf 1717, Aanw. lste afd, 1892,
KT 1991.XVII.1
23
