eindresultaat van de kaart op papier, leidt vrijwel auto
matisch tot de keuze om alle grafische handelingen
door Arc/Info te laten verrichten. Omdat ook een
groot deel van de gebruikersinteraktie op grafische wij-
ze gebeurt, is de logische keuze gemaakt de gehele ge-
bruikersinterface te laten verlopen via Arc/Info. Bij kö
rnend voordeel is dat op deze wijze kan worden
aangesloten op gebruikersinterfaces van reeds eerder
ontwikkelde Arc/Info-applikaties.
De applikatietaal van Arc/Info (AML) is echter niet ge-
schikt voor omvangrijke applikaties. Dit wordt veroor-
zaakt door het feit dat AML een geinterpreteerde taal
is. Hierdoor is de verwerkingssnelheid bij rekenintensie-
ve opdrachten onvoldoende. Tevens voldoet de door
Arc/Info geboden koppeling naar het database-
programma Oracle niet aan de door KES gestelde eisen
en is bovendien te traag.
De oplossing voor deze Problemen was de taken van
KES te verdelen over meerdere modules. Elk van deze
modules is ontwikkeld met het gereedschap dat voor de
taak van de betreffende module het meest geschikt is.
In figuur 6 is schematisch de technische opbouw van
KES weergegeven.
--[besturing}o-
Figuur 6. De technische opbouw van het KES.
In het centrum Staat de besturingsmodule, welke ge-
schreven is in de taal C. Deze besturingmodule koördi-
neert de overige systeemonderdelen. De daarvoor nood-
zakelijk kommunikatie verloopt via het zogenaamde
'pipe'-mechanisme van Unix. Met Oracle wordt gekom-
municeerd via een speciale vorm van de standaardbe-
vragingstaal SQL, namelijk 'embedded sql
Naast de besturingsmodule kunnen diverse andere mo
dules onderscheiden worden. AI deze modules zijn,
vanwege de rekenintensiteit, geschreven in C. Daarbij
kan gedacht worden aan de modules ten behoeve van
de kennisregels, de multi-kriteria evaluatie, maar ook
modules voor het genereren van symbolenmenu's, die
uiteindelijk door Arc/Info aan de gebruiker getoond
worden. Ook kunnen door deze opbouw verschallende
modules tegelijkertijd werkzaam zijn. Deze parallelle
verwerking maakt het mogelijk de responsiesnelheid te
verhogen, waardoor het nodeloos wachten van de ge
bruiker voorkomen wordt. Via Oracle en Arc/Info
wordt de in- en uitvoer van gegevens gerealiseerd. Daar
bij verzorgt Oracle de interface naar een deel van de
centrale geografische database en naar de KES-
database. De KES-database omvat onder andere de
kennisregels en de waarderingen ten behoeve van de
multi-kriteria evaluatie. Arc/Info verzorgt een ander
deel van de interface naar de centrale geografische da
tabase en ook de interface naar de gebruiker en de uit-
eindelijke kaart.
Een afzonderlijk aandachtspunt tijdens de implementa-
tie werd gevormd door de gegevensmodellering ten be
hoeve van kennisrepresentatie. Hiervoor bestonden
meerdere alternatieven. In veel expertsystemen gebeurt
dit door middel van kennisregels (rules), of zogeheten
'frames' of 'semantic nets', vaak met behulp van een
daarvoor speciaal ontwikkelde komputertaal als Prolog
of Lisp. In het geval van het KES is veel van de beno-
digde kennis, over bijvoorbeeld de eigenschappen van
de variabelen en de Symbolen, al aanwezig in de geo
grafische database in de vorm van tabellen. Deze bie-
den allerlei informatie in een betrouwbare en konsisten
te vorm, zodat die niet hoeft te worden afgeleid uit
feiten die aan de gebruiker moeten worden gevraagd.
De problematiek van het stellen van eenduidige vragen
en het verwerken van onduidelijke antwoorden wordt
bovendien hierdoor omzeild. Ook is het database-
ontwerp zodanig flexibel opgezet, dat bijvoorbeeld het
leggen van nieuwe verbanden niet uitgesloten wordt.
Daarom is besloten de kennis in het algemeen uit de
database te extraheren en alleen ten behoeve van uit-
zonderingen en bijzondere situaties een beperkt aantal
kennisregels op te nemen.
Er is gekozen voor een afwijkende wijze van kennisre
presentatie en -interpretatie. Tijdens de implementatie
van KES verscheen in de literatuur een publikatie welke
deze keuze bevestigde (herwijnen, 1990). Deze benade-
ring is gekozen omdat de 'traditionele logische talen'
zoals Prolog en Lisp niet (of onvoldoende) de moge-
lijkheid bieden om feiten verspreid over een groot aan
tal bronnen efficient te benaderen. Binnen KES zijn de
kennisregels opgeslagen in Oracle. Voor iedere regel is
vastgelegd welke feiten getoetst moeten worden, en
waaraan de feiten getoetst moeten worden. Tenslotte is
vastgelegd wat moet gebeuren als de regel waar is.
Voor ieder feit is vastgelegd hoe dat feit bepaald moet
worden. Dat kan op een groot aantal uiteenlopende
manieren gebeuren, bijvoorbeeld door een SQL-
instruktie, door het uitvoeren van een speciale rekenmo-
dule, of door een Arc/Info-AML.
Een speciale KES-module zorgt voor het interpreteren
van de kennisregels en het op de juiste manier bepalen
van de feiten.
Gebruik van het KES
In het voorafgaande is geprobeerd om te omschrijven
wat de theorie achter het KES is en hoe die gei'mple-
menteerd en technisch gerealiseerd is. In het volgende
willen we, aan de hand van een fictieve sessie, een in-
34
KT 1991.XVII.1
KES
database
kennis
regels
multi-
criteria
evaluatie
Diverse
modules
ORACLE
gebruiker
kaart
Centrale Geografische Database
RijksPlanologische Dienst
