volgt een hoofdstuk over atlassen,
waarin de konsekwenties worden
besproken van het vervaardigen van
een serie kaarten in boekvorm, in-
klusief zaken als kaartschalen, de
volgorde van de kaarten en vormge-
ving. Het belang van een juiste pro-
jektiekeuze wordt benadrukt, evenals
het gebruik van goed bronnenmateri-
aal en zorgvuldigheid bij kompilatie
en generalisatie.
Het laatste hoofdstuk van het boek
neemt de vorm aan van een min of
meer onafhankelijke verhandeling
over kartografische theorie en onder-
zoek. Bij het doorlezen ervan krijgt
men de indruk, dat het inderdaad
geschreven is enige djd na het groot-
ste deel van de rest van het manu-
skript, aangezien bijvoorbeeld veel
van de algemene opmerkingen over
de digitale kartografie niet in detail
aan de orde zijn geweest in relevante
eerdere hoofdstukken. Een toepasse-
lijk voorbeeld is de verspreiding van
kartografische informatie op andere
manieren dan via de gedrukte kaart
of atlas. Deze laatste verhandeling
werkt stimulerend. In de beschrij-
ving van de algemene ontwikkeling
van de kartografie in de industriele
landen worden vele ontwikkelingslij-
nen samengebracht en wordt ge-
toond op welke manier zij elkaar
beinvloedden. De verhandeling is
vaak ook skeptisch van aard, vooral
ten aanzien van modeverschijnselen
in het kartografisch onderzoek. Kea-
tes benadrukt het belang van indivi-
duele kreativiteit bij het kaartont-
werp, maar hij ziet ook een
toekomst voor kennissystemen, met
name bij de 'vervaardiging van
bruikbare kaarten uit digitale gege-
vens direkt door de specialisten of
kaartauteurs'.
De uiteindelijke indruk, die door dit
boek wordt achtergelaten, is dat het
zeer zorgvuldig is overdacht en sa-
mengesteld. Een andere indruk is dat
Een praktijkprobleem bij de vervaardi
ging van wegenkaarten verkleinde
weergave van de illustratie van Keates).
bepaalde aspekten van kartografisch
ontwerp en produktie, met name op
het gebied van de computerkartogra-
fie, al te veel zijn verwaarloosd. Dat
is natuurlijk jammer, maar het doet
niet af van wat wel geschreven is en
dat, zoals de eerste editie, gedurende
vele jaren een standaardwerk zal
blijven. Het is te hopen dat John
Keates de tijd zal vinden - voor of
na zijn aanstaande pensionering -
om een derde editie te schrijven, die
meer volledig is dan de tweede.
Nederlandse kartografen en karto-
grafiestudenten, die waarschijnlijk
het boek Kartografie van Ormeling
en Kraak al hebben gekocht, zullen
zieh misschien afvragen of het de
moeite waard is om het boek van
Keates ook aan te schaffen. De twee
boeken overlappen elkaar natuurlijk
gedeeltelijk, maar er zijn toch ook
duidelijke verschillen. Kartografie
bevat hoofdstukken over kaartpro-
jekties, computerkartografie, kaart-
beheer en dokumentatie, kaartge-
bruik en over officiele Nederlandse
kartografische instanties, onderwer-
pen die alleen maar even genoemd
of helemaal niet behandeld worden
door Keates. Het boek van Ormeling
en Kraak bevat de helft meer il-
lustraties dan dat van Keates, en en-
kele ervan zijn in kleur. Cartograp-
hic design and produetion,
daarentegen, gaat meer in detail in
op onderwerpen als zien en waarne-
men, kaartschrift, reproduktietech-
nieken, topografische kartografie,
wegen- en toeristenkaarten en hydro-
grafische kaarten. De prijs maakt
het mogelijk om allebei de boeken te
kopen.
A. Brown
Rhind, D.W. D.R.F. Taylor (red.),
Cartography Past, Present and Futu-
re. A Festschrift for F.J. Ormeling.
London en New York: Elsevier Ap
plied Science Publishers uit naam
van de Internationale Kartografische
Vereniging (ICA), 1989. Engels, 193
pp., 3 tabellen, 17 illustraties, 22 x
14 cm. ISBN 1-85166-336-3. Prijs
f 133,-.
Het verschijnen van het 'Festschrift'
ter ere van prof. dr F.J. Ormeling sr
werd al eerder aangekondigd in Kar
tografisch Tijdschrift 1989.XV.4
(p. 53). In deze bespreking zal nog
wat nader op de inhoud ervan wor
den ingegaan.
Het doel van het boek is het bieden
van een overzicht van het verleden,
het heden en de toekomst in de in
ternationale kartografie. Die doel-
stelling maakt dat deze feestbundel -
in tegenstelling tot vele andere verge-
lijkbare uitgaven - in principe inte
ressant kan zijn voor een breed pu-
bliek en niet alleen voor diegenen,
die met prof. Ormeling van doen
hebben gehad. Aan de andere kant is
het echter ook zo, dat de 19 vakco-
ryfeeen, die de 15 hoofdstukken
voor dit boek hebben geschreven, de
doelstelling op verschillende manie
ren hebben geinterpreteerd. De on-
derlinge samenhang heeft daardoor
te lijden, zelfs in die mate, dat men
zieh kan afvragen hoeveel mensen
133 gülden over hebben voor een
(weliswaar in een harde kaft gebon-
den) verzameling 'artikelen', die
men bijvoorbeeld evengoed in een
gerenommeerd, maar goedkoper
vaktijdschrift zou kunnen aantref-
fen. Niettemin blijkt het zo te zijn
dat er in de eerste 4 maanden na het
verschijnen wereldwijd al 278 exem-
plaren van het boek werden ver
kocht. Kwaliteit lijkt zieh dus toch
niet te verloochenen.
In het eerste, regionale deel van het
boek wordt de kartografie belicht in
de landen Nigeria, India, Polen,
Frankrijk, Mexico, (toen nog) West-
Duitsland en de Volksrepubliek Chi
na. Dit is een redelijke, maar uiter-
aard zeer beperkte en gedateerde
steekproef uit de internationale kar
tografie. Het overzicht van Freitag
over de kartografie in de Bondsrepu-
bliek is nu bijvoorbeeld in zoverre
achterhaald, dat het bijzonder inte
ressant zou zijn om ook een beeld te
krijgen van de gevolgen van de een-
wording van de beide Duitslanden
voor de kartografie. Daarnaast blijkt
duidelijk uit de hoofdstukken van
Agarwal en van Hu Yuju en Fei Li-
fan, later nog eens bevestigd door
Taylor, dat India en China in karto
grafisch opzicht zeker geen ontwik-
kelingsland genoemd kunnen wor
den. Ook de kartografie in Nigeria,
waarin bijvoorbeeld net als nu in
Nederland wordt gesproken over
koördinatie van de karteringsaktivi-
teiten, is toch al weer wat verder ge-
vorderd dan die in vele andere ont-
wikkelingslanden in Afrika en Azie.
Inventarisaties van de stand van za-
54
KT 1991.XVII.1
1:100 000 1:250 000
•nlarqtd to antarqed to
1:50 000 1:50 000
163. Exaggcration of road junctions
1:50 000
