Aldert Bus: 45 jaar atlaskartografie
F.J. Ormeling sr
Weerzien in de Rietschans
Voor de tweede maal in een jaar tijds verloor Wolters-
Noordhoff Atlasprodukties een bekwame en ervaren
medewerker. Was het in april 1990 atlasredakteur Giel
F. Willems die afscheid nam, ditmaal was het Aldert
Bus, Hoofd van het W.N. Geografisch-Cartografisch
Instituut die na een dienstverband van bijna 45 jaar
besloot gebruik te maken van de VUT-regeling. Op 26
april 1991 bood Wolters-Noordhoff hem in de Herberg
De Rietschans te Haren, waar ook Willems werd uitge-
zwaaid, een afscheidsreceptie aan met een lopend buf-
fet. Het werd een evenement dat liefst vier uur langer
duurde dan in de konvokatie was voorzien en dat door
de grote opkomst van vrienden en kollega's, door de
toespraken en geschenken en door de prettige leiding
van ceremoniemeester Ad van Holten, de vertrekkende
Bus en zijn familie veel voldoening zal hebben ver-
schaft. Opmerkelijk onder de toespraken was een
geestige schriftelijke boodschap, voorgelezen door de
ceremoniemeester, van de voormalige onderdirekteur
van J.B. Wolters, ir A.H. Spaan (83), die indertijd Bus
als jongmaatje had aangenomen.
Entree bij J.B. Wolters
Zelf had ik het genoegen bijna de helft van zijn 45
dienstjaren met Bus samen te werken namelijk van 1955
tot 1977 en wel 9 jaar als intern en 13 jaar als extern
atlasredakteur. Ik vind mijzelf daarom voldoende ge-
kwalificeerd ook in het KT enige woorden aan de loop-
baan van Bus te wijden. In genoemde periode kwamen
er 9 nieuwe drukken van de Grote en 5 van de Kleine
Bosatlas van de pers. Voorts produceerden wij wand-
kaartenseries van de landen van Europa en van de pro-
vincies van Nederland, een licentie-uitgave van een
Duitse wereldatlas en een Kleine Bosatlas voor Belgie,
onze eerste buitenlandse dochter. Later zorgden Wil
lems en Bus voor aanzienlijke gezinsuitbreiding door
Franse, Deense en Zweedse loten aan de Bosfamilie toe
te voegen. Onze uitgaven werden destijds onder leiding
van de heer F.H. Stroeve, hoofd van de tekenzaal, ver-
zorgd door 10 kartografische tekenaars. Aldert Bus, be
scheiden op de derde rang zijn tijd afwachtend, be-
hoorde tot de jongeren onder hen. Hij kwam uit een
gedisciplineerd, gelovig Gronings gezin met drie jon-
gens en bracht alle eigenschappen mee die daar in ere
worden gehouden: rechtlijnig- en vasthoudendheid, af-
keer van opsiering of verdichting, dus 'no nonsense'.
Na een Mulo-eindexamen (die degelijke school uit vroe-
ger jaren!) werd hij opgeleid tot lithograaf en J.B. Wol
ters was zijn eerste werkgever. Bijna maakte hij daar op
onrechtmatige wijze zijn entree. Om nog in de termen
te vallen voor een z.g. leerlingenkontrakt liet hij zieh op
zaterdag 5 Oktober 1946, twee dagen vöör zijn 17e ver-
jaardag, het grafisch bedrijf in de Akkerstraat binnen-
loodsen. Sedertdien heeft men hem nimmer meer op
een soortgelijk risikodragend gedrag kunnen betrappen.
Geen bazuinblazer
Psychologen verdelen de mensheid in bazuinblazers, on-
gedurige lieden met veel drukte die je altijd hoort aan-
komen, en bescheiden Zitters en doeners, lieden met zin
voor detail die meten met fijne maten en gewichten.
Het duurde niet lang of J.B. Wolters ontdekte dat Al
dert Bus tot laatstgenoemde kategorie behoorde en bo-
vendien nog over eigenschappen beschikte die zijn
marktwaarde als kartograaf aanzienlijk verhoogden,
namelijk de nodige verbeeldingskracht om in eindresul-
taten te denken en een onmisbaar vermögen bij de om-
zetting van geografische materie in een grafisch pun-
ten-, vlakken- en lijnenspel. Het was dan ook niet te
verwonderen dat de jongeman, nog geen 30 jaar oud,
na het vertrek van Stroeve tot hoofd tekenzaal werd
aangesteld en later tot hoofd van het W.N.
Geografisch-Cartografisch Instituut in welke funktie hij
dus in april j.l. afscheid nam.
De Schummeraar
De diensttijd van Bus was in kartografisch opzicht een
turbulente periode. Enerzijds voltrok zieh in de jaren
zestig de professionalisering van het vak, dat wil zeggen
de erkenning van de kartografie als zelfstandige disci-
pline met een eigen problematiek, resulterend in erken-
de opleidingen op verschillende niveaus, een ontwikke-
ling die overigens in de jaren 1980 door de opmars van
de Computer ernstig werd verstoord.
Anderzijds vereisten de Bosatlassen, die mede door
stilstand tijdens de oorlogsjaren 1940-1945 zowel in
kartografisch als in didaktisch opzicht achterstand had-
den opgelopen en in hun monopoliepositie werden be-
dreigd door konkurrerende uitgaven, veel aandacht. Tot
de vele ingrepen die de modernisering meebracht be-
KT 1991.XVII.2
17
