De kartografische funktionaliteit van een
driedimensionaal GIS
M.J. Kraak cllo?^
Acr
Kartografie, GIS en derde dimensie
Het laatste decennium heeft een aanwas in kaartver-
vaardiging en -gebruik te zien gegeven, voornamelijk
door het toenemend belang van geografische informa-
tiesystemen. In de literatuur zijn diskussies te volgen
over de invloed op, als ook de specifieke relatie tussen
GIS en kartografie (zie bijvoorbeeld visvalingham,
1989).
Het merendeel van de kartografische mogelijkheden
van GIS-pakketten is tot stand gekomen door gebruik-
making van kennis en ervaring van de hedendaagse kar
tografie. Veel producenten van GIS-pakketten waren
dan ook redelijk suksesvol in hun pogingen de gebrui-
ker van de noodzakelijke gereedschappen te voorzien.
Figuur 2 geeft een schematisch overzicht van de belang-
rijkste modulen van een algemeen GIS-pakket, terwijl
de geschad uweerde ondergrond het kartografisch do
mein representeert. De doorsnede laat zien dat de kar
tografische aktiviteiten zieh koncentreren rond de GIS-
uitvoermodule, maar ook reikt naar de meeste andere
GIS-modulen. Zo zullen er tijdens een ruimtelijke ana-
lyse diverse kaarten worden aangemaakt die de gebrui-
ker tussenresultaten laten zien. In het volgende onder-
deel van dit artikel zullen vanuit het kartografisch
domein een aantal specifieke faciliteiten voor de driedi-
mensionale (3d-)omgeving nader worden uitgewerkt.
Hierbij dient men zieh te bedenken dat men binnen de
3d-omgeving eveneens dient te kunnen beschikken over
basis 2d-funktionaliteit, zoals deze deels beschreven is
door BLATCHFORD EN RHIND (1988).
Wat karakteriseert nu een 3d-GIS-omgeving? Ten eerste
wordt deze omgeving bepaald door de verschijnselen uit
de reele wereld zelf, ten tweede door de representatie
Inleiding
Kaarten en geografische informatiesystemen zijn on-
losmakelijk met elkaar verbonden. Om de resultaten
van een ruimtelijke analyse te presenteren kan een geo-
grafisch informatiesysteem niet funktioneren zonder de
mogelijkheid kaarten te vervaardigen.
De GIS-literatuur legt echter steeds de nadruk op de
ruimtelijke analysemogelijkheden van de Systemen.
Hieraan verwacht men immers de toegevoegde waarde
te ontlenen. Kijkt men naar de funktionaliteitsbeschrij-
ving van GIS (rhind green, 1988) dan zijn de op-
merkingen met betrekking tot de visualisatie van ruim
telijke gegevens steeds beperkt tot 'het moet mogelijk
zijn kaarten en diagrammen te maken.
Een dergelijke opmerking lijkt een 'Understatement',
zeker wanneer wordt verwezen naar de visualisatie van
de resultaten van komplexe ruimtelijke analyses. Dit
geldt met name wanneer men denkt aan de GIS-trend
van de jaren negentig (figuur 1): het gebruikt in de ana
lyses de derde dimensie (raper, 1989) en de faktor tijd.
Deze vorm van analyses vraagt eveneens om geavan-
ceerde grafische presentaties. De kartografie als zodanig
speelt hier een belangrijke rol. Echter in relatie tot de
geografische informatiesystemen is er geen kennis of er
varing met betrekking tot de benodigde kartografische
funktionaliteit.
Dit artikel geeft een overzicht van een minimum karto
grafische funktionaliteit die noodzakelijk is in een drie-
dimensionale GIS-omgeving. De beschrijving van deze
funktionaliteit beperkt zieh tot die faciliteiten die de ge-
bruiker nodig heeft om driedimensionale kaarten te ver
vaardigen. De faciliteiten die beschikbaar moeten zijn
in een interaktieve omgeving kunnen in vier kategorieen
ondergebracht worden: hulpmiddelen, ontwerp, model-
lering en weergave.
Figuur I. GIS-trends in de jaren negentig: het gebruik van de
derde dimensie en de faktor tijd.
36
KT 1991.XVII.4
