Op regels gebaseerde generalisatie, uitgaande
van geschreven richtlijnen
Het doel van dit projekt was om de generalisatieregels
te verkrijgen die tegenwoordig in de praktijk worden
gebruikt bij de produktie van Nederlandse topografi-
sche kaarten op de schalen 1:50.000, 1:250.000 en
1:500.000. Deze schalen komen overeen met die van of-
ficiele kaartseries welke feitelijk worden geproduceerd
door de Topografische Dienst Nederland (TDN). De re
gels werden afgeleid van de bij de TDN beschikbare
richtlijnen. Meer dan 300 regels werden gekatalogiseerd
en opgeslagen in een gegevensbestand onder verschillen-
de rubrieken:
topologische dimensie van een verschijnsel (punt,
lijn en vlak);
kategorie van een verschijnsel (hydrografie, trans-
port, nederzetting);
aspekt van generalisatie (selektie, vereenvoudiging,
overdrijving, verplaatsing, klassifikatie, aggregatie,
degradatie, symbolisatie), en
kategorie van benodigde kennis (geometrisch, struk-
tureel, konceptueel).
De meeste regels verschijnen in produktieregels in de
vorm van ALS (voorwaarde) DAN (aktie). Bijvoor-
beeld: ALS geluidsscherm een wal is, EN die wal is be
plant, DAN versterk de weergave door een groene kleur
toe te voegen aan het geluidsschermsymbool.
Het is interessant om te konstateren dat de meeste van
de 300 verzamelde regels niet of nauwelijks met elkaar
in verbinding staan. Het zijn eenvoudige beschrijvin-
gen, gericht op een bepaald verschijnsel of een bepaal-
de voorwaarde, geisoleerd van andere verschijnselen of
andere kondities. Uit het oogpunt van de informatika is
het gegevensbestand nogal teleurstellend, aangezien er
weinig mogelijkheden zijn de regels aan elkaar te 'kop-
pelen' in een soort afleidbare beredenering, noch voor-
uit, noch achteruit. Slechts in een paar gevallen was het
mogelijk een rijkere struktuur te ontwikkelen welke kon
worden weergegeven in de vorm van semantische net
werken (figuur 1). Dit is te wijten aan het feit dat veel
van de diepere kennis, die nodig is voor generalisatie, is
weggelaten uit de officiele richtlijnen. Deze richtlijnen
hebben hoofdzakelijk betrekking op oppervlakkige ken
nis, die je vertelt wat te doen en wanneer, maar niet
SLOOT-j
r
Figuur 1. Een semantisch netwerk.
waarom en hoe.
Teneinde het potentiele nut van de vergaarde kennis te
verbeteren, is er een onderscheid gemaakt tussen:
1. Algemene regels
Voorbeeld: ALS huizen worden verplaatst, DAN
moet het karakter van de verspreiding in stand wor
den gehouden.
Deze regels zijn meestal te algemeen om van nut te
kunnen zijn. Hier is 'karakter' bijvoorbeeld een
koncept dat leidt tot verschillende interpretaties.
2. Gebiedende regels
Voorbeeld: Stacaravans moeten worden verwijderd
op schaal 1:50.000.
3. Voorwaardelijke regels
Voorbeeld: ALS de grootte van een nederzetting
(groter dan EN ALS de nederzetting (bestuur-
lijk centrum) EN/OF ALS de lokatie van de neder
zetting (wegkruising) DAN naar hogere klasse.
Interessant genoeg kunnen produktierichtlijnen ook ge
bruikt worden om er generalisatieregels van af te lei
den. De voorgeschreven volgorde bij het digitaliseren
van topografische kaarten kan, bijvoorbeeld, gebruikt
worden om de prioriteiten met betrekking tot de ver
plaatsing van sommige kartografische Objekten te bepa
len. Voor de topografische kaarten op schaal 1:50.000,
is de voorgeschreven volgorde als volgt:
1. getrianguleerde punten
2. kustlijnen en andere belangrijke land/water grenzen
3. assen van spoorwegen
4. assen van dijken längs de kust en längs water-
lichamen
5. assen van wegen
6. waterlopen
7. andere dijken
8. hoogspanningsleidingen
9. administratieve grenzen.
Een verdere stap in de ontwikkeling van dit projekt zou
misschien kunnen zijn om de regels in LISP of PRO
LOG te schrijven en om de hulpmiddelen, die deze pro-
grammeertalen bieden, te gebruiken om een op regels
gebaseerd produktiesysteem op te zetten. Dit zou echter
niet goed zijn, en wel om twee redenen:
1. Het ALS (voorwaarde) DAN (aktie) type regels,
dat wordt verschaft door de richtlijnen, biedt weinig
mogelijkheden voor een deduktieve of induktieve bere
denering, welke normaal gesproken het gebruik van lo
gische programmeergereedschappen rechtvaardigt. Een
eenvoudige 'look-up-table' zou een meer adekwate
weergave en nuttig gebruik zijn van de kennis die tot
uitdrukking komt in de richtlijnen.
2. De eerder genoemde algemene regels zijn te alge
meen of te vaag om voldoende informatie te verschaf
fen welke kan leiden tot een specifieke aktie. In dit ge-
val is aanvullende informatie nodig in de vorm van
feiten, die de ruimtelijke kontext specificeren. Dit toont
de zwakheid van een op zichzelf staand 'kennisreser-
voir', gebaseerd op geschreven richtlijnen. Een doeltref-
fend kennisreservoir vereist veelvoudige verbindingen
met een ruimtelijk gegevensbestand, dat, geval voor ge-
val, de geografische relaties beschrijft, die zijn vastge-
KT 1991.XVII.4
43
GEEN OVERLADEN
PATROON
HOOFD AFWATERINGS
SYSTEEM
onvoorwaardelijke aktie
voorwaardelijke aktie
Andere faktoren die zouden kunnen worden inbegrepen zijn de aanwezigheid
van wegen en de typen grondgebruik aan beide kanten van de sloot.
SELEKTEER
SELEKTEER
iELEKTEER
ELIMINEER
ELIMINEER
Y ELIMINEER
IDROOGIONBELANGRIJK
ELIMINEER
-•-»-I OVERLADEN PATROON
