besprekmg 7 "Ii.
John Paddy Browne, Map cover art:
a pictoral history of Ordnance Sur-
vey cover illustrations. 1991. 144 pp.
ISBN 0-319-00234-9. Prijs f46,65.
De Britse Ordnance Survey (OS)
werd in 1791 opgericht. Aanvankelijk
vervaardigde deze dienst kaarten die
alleen door het Britse leger verkrijg-
baar waren. Sedert het begin van
deze eeuw zijn ze ook door niet-
militairen te verkrijgen. De steeds
grotere mobiliteit van de burgers -
vanaf de jaren twintig nam zowel
het rekreatief wandelen, als het rei
zen per trein, auto en (motor)fiets
sterk toe - was hier debet aan. De
kaartverkoop nam in evenredige
mate toe. Om dit zoveel mogelijk te
stimuleren Steide de Ordnance Sur
vey zieh ten doel om, behalve goede
kaarten, ook aantrekkelijke omsla-
gen aan het reislustige publiek te
presenteren. Dit gebeurde door de
omslagen van gevouwen kaarten van
fraaie pikturale voorstellingen te
voorzien. Een van de eerste omslag-
ontwerpers was Arthur Palmer. De
bibliografie van omslagontwerpen
somt vijfentwintig omslagen van zijn
hand op. Hij tekende deze tussen
1919 en 1924.
Zonder enige twijfel is Ellis Martin
de belangrijkste omslagontwerper in
dienst van de Ordnance Survey ge-
weest. Dit blijkt al uit de titels van
de hoofdstukken in het boek: The
Background, The Early Artists, Ellis
Martin, The Later Artists, The Co
vers de bibliografie).
In het boek worden 48 pagina's aan
het werk van Martin gewijd. Tussen
1919 en het begin van de Tweede
Wereldoorlog werden 45 kaartomsla-
gen van zijn hand gedrukt. Op 2 no-
vember 1940 werd hij bij de OS ont-
slagen. Hiervoor waren twee
redenen. Ten eerste noodzaakte de
oorlog tot bezuinigingen. Men gaf er
de voorkeur aan dit ten koste te la-
ten gaan van de omslagen en niet
van de kaartinhoud. De tweede re
den lijkt belangrijker. Vanaf de jaren
vijftig verdringen grafische ontwer-
pen, al dan niet gekombineerd met
fotografische inzetjes, de pikturale
tekeningen. De ontwerper die tot aan
het eind van de jaren zestig 20 van
zijn grafische ontwerpen gedrukt zag
was Stanley Phillip Reeves.
In de jaren zeventig en tachtig ver
schonen nog twee vermeldenswaardi-
ge series waarvan er een - zij het in
een afwijkende stijl - teruggrijpt op
de oude pikturale stijl. Het betreft
een nieuwe serie Tourist-Maps. De il-
lustraties op de omslag worden om-
ringd door een zwaar aangezette
zwarte rand. In de tekeningen komen
geen geleidelijke kleurovergangen
voor. Hierdoor laten ze een niet
realistisch - om niet te spreken van
onwezenlijk - beeld van bestaande
lokaties zien. De tweede serie is die
van de kunstenaar/ornitoloog Harry
Titcombe. Tussen 1972 en 1984 te
kende hij in uniforme stijl 21 fraaie
vogels. Hier van werden er 18 op
kaartomslagen (soms op meerdere
edities) gedrukt.
Achterin het boek is een bibliografie
opgenomen waarin de ontwerpers
van in totaal 199 kaartomslagen ge-
noemd worden. Naast Palmer, Ellis,
Reeves en Titcombe werkten er nog
16 kunstenaars aan de layout mee.
Verder werden opgenomen de be-
schrijvingen van de ontwerpen en de
titels en jaren van uitgifte van de
kaarten waarop het ontwerp gedrukt
werd. Alle beschreven ontwerpen
zijn in kleur op ruim postzegelfor-
maat afgebeeld. In de voorafgaande
hoofdstukken werden tientallen ont
werpen op groter formaat en even-
eens in kleur opgenomen. Dit bete-
kent dat een groot aantal omslagen
twee maal werd opgenomen. Omdat
de onderlinge kleurverschillen erg
groot zijn is het de vraag hoe de
kleurstellingen van de reprodukties
overeenkomen met de werkelijkheid.
Het boek van John Paddy Browne
behandelt een onderdeel van de re-
cente geschiedenis van de kartogra-
fie. Hij bewijst hiermee de vele ver-
zamelaars van Engelse OS-kaarten
een grote dienst. Zijn Map Cover
Art geeft veel informatie over een
aspekt van het kartografische pro-
duktieproces dat nimmer eerder te
boek werd gesteld. Naast de infor
matie die het boek biedt oogt het
ook nog aantrekkelijk. Het is bij uit-
stek geschikt als kartografisch (rela-
tiejgeschenk aangeboden te worden.
Na het bekijken van met name de
vooroorlogse illustraties beklijft een
gevoel van weemoed. Immers: je
gaat vergelijken met hedendaagse
omslagontwerpen. AI gauw kom ik
dan tot de konklusie dat de funktio-
nele, grafische ontwerpen die tegen-
woordig de omslagen van de bladen
van de grotere karterende instellin-
gen sieren, zelden uitnodigend zijn
om de fantasie de vrije loop te laten
over de aardige dingen die ik tijdens
een reis tegen zou kunnen komen.
Heiaas, die tijd is voorbij.
M. Hameleers
Scanmaps - The national map series
of the nordic countries - A common
marketing concept. 18 pp., 21 x 29,5
cm. Gratis verkrijgbaar bij de Skan
dinavische topografische diensten.
De nationale karteringsdiensten van
Denemarken, Finland, Noorwegen
en Zweden hebben gezamenlijk een
aantrekkelijke brochure uitgegeven
waarin door middel van illustraties
en bladwijzers de aandacht wordt
gevestigd op de officiele Skandinavi
sche kaartseries bestemd voor ver-
schillende kategorieen van toeristen.
De Kort- og Matrikelstyrelsen
Map and Cadastral Service), de
nieuwe naam van het gereorganiseer-
de Geodaetisk Institut te Kopenha-
KT 1991.XVII.4
61
