Kartografische ontwikkelingen bij de gemeente Rotterdam
C. Zeillemaker
Orientatie
De titel van dit artikel had ook kunnen luiden: karto
grafische ontwikkelingen bij Gemeentewerken Rot
terdam.
Gemeentewerken (capaciteit 2400 man, omzet ongeveer
/800 miljoen per jaar) adviseert het Gemeentebestuur
over Openbare Werken (gebouwen, bruggen, tunnels,
wegen, havens, openbaar groen enz.). Tevens zorgt deze
dienst voor de instandhouding van gemeentelijke bezit-
tingen c.q. voorzieningen. Tot deze voorzieningen beho-
ren de grootschalige en de kleinschalige topografische
basiskaart.
Een van de afdelingen van Gemeentewerken Rotterdam
is de afdeling Landmeten en Vastgoedinformatie met
een capaciteit van 140 man en een omzet van /20 21
miljoen per jaar. Het eigen kartografiebedrijf maakt
deel uit van deze afdeling; het verzorgt de kleinschalige
topografische basiskaart. De capaciteit is 13 personen
waarvan 4 op HBO-niveau, de overigen op MBO-
niveau; omzet 2 miljoen per jaar.
Rotterdam onderhoudt van haar grondgebied en van de
omgeving 5 series topografische basiskaarten, respectie-
velijk op de schalen 1:5000 (17 eilandbladen), 1:10.000
(32 raamkaarten die veel geleverd worden als wand-
kaart; oppervlakte 13 m2; er staan er in Rotterdam
ruim 300 opgesteld), 1:20.000 (2 bladen; de zogenaamde
straatnamenkaart), 1:40.000 en 1:80.000. De laatste is
bekend onder de naam Europoortkaartje; er worden er
per jaar 60.000 gedrukt, veelal op de achterzijde voor-
zien van haveninformatie (deze kaart is als losse bij läge
bij dit nummer van het KT gevoegd).
Met wat kleine wijzigingen in de schaalgetallen is dit de
situatie die zieh reeds over een reeks van 30 40 jaar
bestendigt.
In die periode is de verstedelijking toegenomen en is
het gemeentelijk territoir uitgebreid naar het westen,
waar het moderne havengebied Europoort tot stand
kwam. De ontwikkelingen van stad en haven zijn Sterke
stimulatoren voor het up-to-date houden van eigen ba
siskaarten. De kaarten worden voornamelijk uit de al-
gemene middelen gefinancierd.
Naast de taak om de basiskartografie te onderhouden
steh de afdeling Kartografie kaarten samen volgens de
specificaties van opdrachtgevers. Dergelijke kaarten
worden themakaarten genoemd. Een bekend voorbeeld
daarvan is de kaart waarop de zones en routes van het
openbaar vervoer staan afgebeeld en die u aantreft in
metrostations en bij de haltes van tram en bus. Jaar-
lijks verwerkt de afdeling een 40-tal opdrachten tot
produktie van een themakaart, uiteenlopend qua om-
vang en oplage, voor het overgrote deel leidend tot een
gedrukte kaart. De themakartografie wordt gefinancierd
door opdrachtgevers. De thema-informatie wordt
meestal aangeleverd door de opdrachtgevers; daar zijn
we zelf niet actief in. Kenmerkend is dat de thema's
worden afgebeeld op de ondergrond van de aanwezige
basiskaarten. Het gebeurt slechts zelden dat we actief
zijn buiten het territoir van Rotterdam en de onmiddel-
lijke omgeving. De meeste opdrachten worden verkre-
gen van gemeentelijke takken van dienst.
Basiskaarten en themakaarten bepalen elk ruwweg de
helft van de jaarlijkse omzet.
Vanuit de techniek gezien onderscheiden we bij de
kaartvervaardiging drie perioden:
tekenen met de pen op min of meer (meestal min)
maatvast materiaal;
graveertechniek op maatvast materiaal; chemigrafi-
sche Processen in daglicht;
computertechnische ontwikkelingen.
De overgang van de eerste naar de tweede fase hebben
we aan het eind van de jaren zeventig - begin jaren
tachtig jaren beleefd. Er was toen tegelijk sprake van
een wisseling van personen in de leiding van de afdeling
Kartografie. Hage ging met pensioen en Meijer, die een
moderne opleiding had genoten aan het ITC, nam het
roer over. In het begin van de jaren tachtig liepen we
voorop in ontwikkelingen, hetgeen ook bleek uit (inter
nationale) belangstelling. Zoals dat vaker gaat, zitten
we nu niet meer in de kopgroep. Beeldschermtechnolo-
gie wordt bij ons nog niet toegepast voor de vervaardi-
ging van de genoemde series basiskaarten (ik kan dat
nog net zeggen, want over een maand of twee is dat
anders).
Op dit moment ligt er een besluit om het systeem Digi-
sys te gaan toepassen voor de vervaardiging van de
kaart schaal 1:10.000. Dit moet echter worden gezien als
een voorlopige introduetie van beeldschermautomatise-
ring bij de vervaardiging en bijhouding van kaart-
schalen.
Twee vermeldenswaardige ontwikkelingen zijn gaande.
De eerste betreft de kaartserie 1:5000 van het gemeente
lijk territoir van Rotterdam. Een eilandkaart, ingedeeld
naar de territoriale indeling van de stad in deelgemeen-
ten. In 1984 zijn we begonnen met het opbouwen van
deze kaart vanuit de database van de grootschalige ba
siskaart, die eind 1983 gereed was. Er is sprake van een
gemengd proces. Door selectie van informatie uit de
grootschalige database worden een viertal basisgravures
44
KT 1992.X V111.1
