Spilhaus, A., Atlas of the World
with geophysical boundaries showing
oceans, continents and tectonic plates
in their entirety. Philadelphia:
Memoirs of the American Philisoph-
ical Society, vol. 196, 1991. 28 x 22
cm, 92 pp., 58 zwart-wit illustraties
en 29 kaartpagina 's in kleur. Met in
dex, verklärende woordenlijst en bi-
bliografie. US ISSN 0065-9738.
Athelstan Spilhaus is een expert op
het gebied van de schollentektoniek,
en hij heeft daarnaast veel geexperi-
menteerd met projecties om de ocea-
nen ononderbroken weer te geven.
Doel van deze Atlas of the World
ligt waarschijnlijk in het verlengde
hiervan: de wereldkaarten die wor
den gepresenteerd kunnen zijn be-
doeld als basiskaarten op grond
waarvan men - met thematische in-
formatie ingevuld - nieuwe wetma-
tigheden in de verspreiding van na-
tuurverschijnselen kan ontdekken.
De gepresenteerde wereldkaarten zijn
in drie series verdeeld: in de eerste
plaats is er een serie ononderbroken
wereldkaarten die de oceanen als een
geheel weergeven. De kustlijnen van
de werelddelen vormen hier de na-
tuurlijke begrenzing van de kaart.
Bij deze 'kustlijnkaarten' zijn de we
relddelen längs de periferie vaak ern
stig vervormd. Dat kan worden te-
ruggedrongen door van onderbroken
projecties gebruik te maken. Bij on
derbroken projecties wordt de wereld
eerst in Segmenten verdeeld die later
tot een geheel worden geassem-
bleerd. De tweede groep wordt dan
ook door 'onderbroken kustlijnkaar
ten' gevormd.
In plaats van door kustlijnen kan
een wereldkaart ook door andere na-
tuurlijke lijnen worden begrensd.
Gezien Spilhaus' belangstelling is
het niet verwonderlijk dat hij voor
de derde groep kaarten uitgaat van
de schollen, dat wil zeggen de grote
platen waaruit de aardkorst is opge-
bouwd. Op bestaande kaarten ziet
men die schollen nergens volledig of
ononderbroken voorkomen, en Spil
haus geeft in deze atlas nu een aan-
tal oplossingen volgens welke dat wel
gebeurt.
De wereldkaarten van Spilhaus be-
rusten op twee principes. De eis dat
de omgrenzing van een wereldkaart
een gelijkmatig verlopende curve zou
moeten zijn slaat nergens op, en is
in elk geval niet functioneel. In
plaats van de onnatuurlijke grenzen
gevormd door meridianen en paral-
lellen begrenzen natuurlijke ver-
schijnselen zoals kustlijnen of gren
zen van schollen de kaart. Daarnaast
stelt Spilhaus zieh te weer tegen de
traditie dat men de wereld maar een
keer op een wereldkaart zou mögen
afbeelden. Zijn favoriete kaart is er
een waarop de wereld anderhalf
maal Staat afgebeeld, waarop alle re-
laties, zowel die tussen de continen-
ten als die tussen de oceanen goed
uitkomen.
Spilhaus heeft niet alle projecties die
hij gebruikt zelf ontwikkeld: zijn bij-
drage bestaat vooral uit het tonen
van de wereld in een nieuw aspect,
zodanig dat de zeeen de nadruk krij-
gen in plaats van het landoppervlak.
Daartoe heeft hij veel gebruik ge-
maakt van computerprogramma's.
Bij zijn kaarten staan ook steeds
vergelijkbare projecties met traditio-
nele aspecten afgebeeld, zodat met-
een duidelijk wordt hoe zijn wereld-
beeld daarvan afwijkt.
De laatste vier kleurenkaarten geven
de beweging van de schollen weer in
de geologische geschiedenis, en hij
brengt een variant van Alfred Wege-
ner's beroemde kaartserie die de be
weging der continenten toont. En in-
derdaad is het beeld dat Spilhaus
daarvan geeft veel duidelijker. Alleen
slaagt hij niet echt in zijn poging om
de dynamiek van dit proces in een
kaart aan te geven,
Dat komt voor een deel vanwege de
erbarmelijke grafiek. Vooral de kleu
renkaarten, maar ook de zwart-wit
kaarten, met name wanneer ze met
de Computer zijn gegenereerd, zijn
voorbeelden van siechte, onduidelijke
grafiek.
Het is een merkwaardig boek, ge-
schreven vanuit het denkbeeld dat
iedereen wel weet wie Spilhaus is en
wat hij doet. Het is een zeer goed
geslaagde toepassing van projecties
op speeifieke weergavedoelstellingen,
en het heeft in elk geval de Ver
dienste een nieuwe blik op onze we
reld te bieden.
EJ. Ormeling
Veer, A. Zisz A. de, Zizustadt, een
wereld van straatnamen. Uitgave Ar-
borhenum Produkties, Ericalaan 27,
3911 XM Rhenen, 1991. 56 pp.,
21 X 15 cm, 4 ill., Zweedse samenvat-
ting en lijst van intekenaren. ISBN
90-9003960-0. Prijs f 13, - excl. ver-
zendkosten.
Inhoud
De hier besproken publikatie bestaat
uit een verantwoording, een geogra-
fische beschrijving, een analyse van
de straatnamen, een gazetteer van de
straatnamen, en - als concessie aan
meer frivole gebruikers - een over-
zicht van de bezienswaardigheden.
Als hoofdstad van de eilandstaat Zi-
zuern ligt Zizustadt 300 km ten Wes
ten van Bordeaux in de Atlantische
Oceaan. In de geografische beschrij
ving wordt merkwaardigerwij s niets
over het klimaat gezegd, noch over
de vegetatie; uit het feit dat er rivie-
ren strömen over het eiland moeten
we opmaken dat er tenminste sprake
is van neerslag. En de straatnamen
IJsbaan en IJsplein doen vermoeden
dat het 's winters kan vriezen. Uit
enkele straatnamen zoals Aubergi
nes traat je, Banaan, Cypresstraat,
Komkommera, Paprikastraatje en
KT 1992.X V1111
47
