cipe 'hoe verder weg hoe kleiner de
schaaP, vormen de Britse eilanden de
enige discrepantie. Dat wreekt zieh
doordat de betreffende kaart op de
schaal 1:2,7 miljoen (en niet 1:4,5!) te
overladen en daardoor siecht leesbaar
is.
De satellietbeelden
Het opnemen van satellietbeelden van
de Benelux en van de werelddelen, als
visuele scheiding, lijkt niet erg zinvol:
zonder dat de tinten op deze beeiden
worden verklaard vormen ze meer een
'trendy gimmick'. Het is jammer dat
het effect van de opbouw van de satel
lietbeelden uit verschillende opnamen
niet is weggeretoucheerd, en dat het
wateroppervlak niet overal is uitge-
spaard. Doordat op een aantal plaat-
sen oppervlaktewater nog de tinten
van de satellietbeelden draagt, treedt
er een soms groteske vertekening op
(zie Lofoten, Witte Zee, Straat Sunda,
Sachalin, Hokkaido, Straat Malakka
en Vuurland).
De Benelux-kaarten
Alleen de vier kaarten van Nederland
en Belgie wijken door hun schaal en
kleurstelling af van de overige
kaarten. Ze hebben ook een hoogtezo-
nebasis maar de kleurstelling daarvan
is niet erg geslaagd: de waterlopen
vallen weg in de blauwgroene hoogte-
zone, en de wegen overheersen het
beeld, vaak ook ten koste van de
beschrifting. In Nederland zijn voor-
steden niet opgenomen in de agglome-
raties van Steden met meer dan
100.000 inwoners, in Belgie wel. De
uitgebreide stadsring/rondwegstelsels
doen wat koddig aan wanneer de
Steden die het betreft soms nauwelijks
opvallen omdat ze alleen met een
puntsymbool zijn weergegeven.
De overzichtskaarten van wereld
delen, poolstreken en oceanen
De kaarten van de poolstreken hebben
duidelijk een andere bron gehad dan
de reguliere kaarten. Vergelijkt men
de noordkust van Siberie op kaart 156
bijvoorbeeld met hetzelfde gebied op
kaart 66, dan blijkt dat uit de namen:
Str. Karskij, Greem-Bell, Dzeksona,
MakKlintoka, Solsberi en Gallja op de
ene naast Karische Poort, Graham
Bell, Jackson, McClintock, Salisbury
en Hall op de andere kaart.
Er zijn fraaie en nuttige aparte over
zichtskaarten van de oceanen (een
enkele maal passen de verschillende
dieptezones niet helemaal aan elkaar).
De natuurkundige en staatkundige
wereldkaarten van Wolters-Noord-
hoff vormen al jaren een kwaliteits-
produkt en visitekaartje.
Projecties
Er is geen vermelding van de projecties
die gekozen zijn bij de afbeelding van
de verschillende kaarten. Ik ben het
met de redactie eens dat daar zelden of
nooit naar wordt gekeken of mee
wordt gewerkt, maar voor atlassen in
deze categorie geldt m.i. vermelding
van de gehanteerde projectie als een
soort verantwoording of kwaliteits-
garantie naar de lezer toe; de geboden
nauwkeurigheid moet door degenen
die dat wensen aan een referentiekader
kunnen worden getoetst. Ik neem aan
dat in de eerste aan de kopers toe te
zenden nieuwsbrief informatie over de
projecties zal zijn opgenomen.
Schrijfwijze aardrijkskundige namen
Door hun feitelijke monopolie op de
schoolatlassenmarkt hebben de
makers van de Bosatlas een grote
invloed en een grote verantwoorde-
lijkheid waar het de schrijfwijze van
de geografische namen betreft. Het is
daarom jammer dat de verantwoor
ding van de principes op basis
waarvan men de namen speit, en van
de afwijkingen van de uitgangspunten
zoals gehanteerd bij de grote Bosatlas,
in deze wereldatlas zo summier is. Wel
heeft men in navolging van de eerste
Wolters Wereldatlas uit 1961 bij het
register een landendeel opgenomen
dat per land de schrijfwijze en de uit-
spraak van de namen zeer duidelijk
behandelt. Bij niet-latijnse schriftsys-
temen heeft men nu gekozen voor
internationaal geaccepteerde 'omzet-
tingsvormen' van teken naar teken,
waarbij ter wille van de duidelijkheid
diakritische tekens vaak zijn wegge-
laten. Soortnaam-bestanddelen in de
geografische namen zijn volgens de
toelichting in niet-europeestalige
landen en Rusland vertaald in het
Nederlands (dus Lopmeer in plaats
van Lop Nur). In de praktijk is dat
principe erg moeilijk consequent toe te
passen, en er blijkt bij vele niet-Euro-
pese namen op de kaart een mid-
denweg te zijn gekozen zodat men er
Tian Shan, Bahr al Jebel, Huang He
of Jabal al Akhdar (in plaats van Tian-
gebergte, Jebelrivier, Huangrivier of
Akhdargebergte) aantreft. Ook dub-
belvormen zoals Issyk-kulmeer (kul
betekent al meer) komen nog voor.
De vraag is of men bij de vertaling van
soortnaambestanddelen in Russische
namen juist heeft gehandeld door de
van plaatsnamen afgeleide vormen
intact te laten: Bratskoje Vodochrani-
lisce is door Bratskoje Stuwmeer in
plaats van Bratsk Stuwmeer of Stuw
meer van Bratsk vertaald. Dergelijke
afgeleide vormen (Bratskoje,
Angarskij, Sibirskaja voor Bratsk,
Angara, Siberie), bemoeilijken het
herkennen van de grondvorm.
Beschrifting
Er is voor een schreefloos lettertype
gekozen (een universe letter),
waarmee voldoende variatie in stand
en breedte kan worden gegenereerd
om de verschillende categorieen van
geografische objecten te kunnen
onderscheiden. Dat gebeurt onder
andere door het verrasteren van vette
namen die staatkundige eenheden
aangeven. Er is geen sprake van
blauwe hydroniemen - dit mogelijk
met het oog op licentie-edities. Degene
die de beschrifting heeft aangebracht
heeft wat moeite gehad met de Neder-
landse lange ij: men vindt meermalen
Dijla in plaats van Dijla (de inheemse
naam van de Tigris); Rossija naast
Rossija, Meierij in plaats van Meierij
van Den Bosch enz.
Het register is overigens uitermate toe-
gankelijk en leesbaar ingericht. Er is
tevens een indrukwekkende lijst van
geografische begrippen (glossary), die
helpen bij het vertalen van de overge-
bleven soortnaambestanddelen in de
geografische namen.
Actualiteit
Het medium bij uitstek voor kaartre-
dacteuren om voor het kaartbeeld
relevante veranderingen op het aard-
oppervlak te traceren is het Hongaarse
tijdschrift Cartactual. Wanneer men
de kaarten deels in Hongarije laat
tekenen betekent dat dus al een
garantie voor 'up to date' kaart werk.
Het moment van de afsluiting van de
redactie is augustus 1991, al zijn nog
enkele wijzigingen van later datum
doorgevoerd.
Natuurlijk is de grote golf van staat
kundige veranderingen op de Balkan
en in het GOS-rijk zowel bron van
wanhoop als van inkomsten voor de
kartografische uitgevers: enerzijds
zijn de ontwikkelingen niet of nauwe
lijks door kartografen bij te benen en
anderzijds wil juist iedereen op een
66
KT 1992.XVIII.2
