gedetailleerde kaart opzoeken wat er
nu weer gaat veranderen. De Wolters-
Noordhoff Wereldatlas is de eerste
handatlas die de nieuwe verande-
ringen op het kaartbeeld zoals het ver-
enigde Duitsland en het begin van de
desintegratie van de Sovjetunie vast-
legt, getuige ook de aparte staatkun
dige kleuren voor de Baltische staten.
Natuurlijk weten de makers ook wel
dat deze voorsprong weer snel in ach
terstand kan verkeren, gezien het
tempo van de ontwikkelingen, en ze
hebben zieh daartegen ingedekt door
te beloven de klanten een aantal jaren
van een gratis nieuwsbrief te voorzien
met aanvullende kaarten.
Het deel landendocumentatie
De 43 pagina's landendocumentatie
zullen niet de reden vormen waarom
men de atlas koopt: het vormt een aar-
dige overzichtelijke bijkomstigheid
met informatie over recente politieke
en socio-economische ontwikkelingen
per land en bevat tevens een documen-
tatiedeel met informatie over ligging,
oppervlak, vlag, bevolkingsaantal en
-dichtheid, hoofdstad (met inwo-
nertal), urbanisatiegraad en bevol-
kingsgroei, officiele landstaal of
-talen, minderheden, godsdiensten,
lidmaatschappen van internationale
organisaties, samenstelling van de
beroepsbevolking, BNP, munteen-
heid en in- en uitvoer van elk land.
Conclusie
Bij de keuze van een handatlas is het
aantal aardrijkskundige namen dat is
weergegeven niet het enige aspect dat
telt: ook de duidelijkheid en de visua-
lisatie van de terreinvormen teilen mee
bij de beoordeling. Wat dat betreft is
de atlas van Wolters-Noordhoff met
zijn 123.000 namen beter dan het
materiaal van concurrenten zoals
Rand McNally (160.000), Haack
(95.000) en de National Geographie
(140.000), of dan de te sterk ver-
kleinde Times Wereldatlas (100.000).
Alleen de Times World Atlas
(210.000) en de Atlas International
van Bertelsmann (175.000) komen er
- tegen het dubbele van de prijs -
beter uit, maar de eerste mist de spre-
kende schaduwering. De conclusie is
dat het hier besproken produkt waar
biedt voor het geld, en een uitstekend
toegankelijk, gunstig geprijsd pro
dukt is van Europees niveau. Het is
bijzonder dat in Nederland de exper-
tise (nog) in huis is om dergelijke Pro
dukten te maken
F.J. Ormeling
Unesco Courier: Maps and map
makers. June 1991. Maandelijkse
publikatie van de Unesco. Prijs per
aflevering f8,50. Rue Frangois Bonvin
31, Paris 75.105, Frankrijk.
De Unesco Courier van juni 1991 heeft
als ondertitel 'Maps and map makers'
en is vrijwel geheel gewijd aan de kar-
tografie. Het nummer is samengesteld
onder redactie van J. Brian Harley,
hoogleraar aan de Universiteit van
Wisconsin-Milwaukee, USA. AI
schrijvende bereikte ons het bericht
dat Harley (59) in december 1991 plot-
seling is overleden, een groot verlies
voor de historische kartografie.
De Unesco-aflevering bevat een elftal
artikelen over overwegend historisch-
kartografische onderwerpen,
geschreven door een internationaal
team van auteurs en royaal gei'llu-
streerd met kaartfragmenten in kleur.
In zijn openingsartikel pleit Harley
voor meer aandacht voor kaartpro-
dukten van niet-westerse culturen
zoals die van de oorspronkelijke
Australiers, Polynesiers, Chinezen,
Maya's en Azteken enz. Als gevolg
van hun primitieve karakter - zonder
schaalaanduiding, graadnet en
orientering - hebben deze voorlopers
van onze moderne kaarten tot dusver
slechts marginale belangstelling van
westerse kartografen ondervonden.
Harley gebruikt daarom een ruime
definitie van het begrip kartografie die
hem in Staat steh kaarten uit alle cul
turen en van alle tijden te omvatten.
Dit uitgangspunt ligt ook ten grond-
slag aan het veeldelige standaardwerk
The History of Cartography dat hij
samen met prof. David Woodward
onder handen heeft en waarvan twee
delen zijn versehenen. Het zal dan ook
niet verwonderen dat in genoemde
Unesco-aflevering aan de Produkten
van niet-westerse culturen veel aan
dacht wordt besteed. In onderstaande
bespreking zal daarop dan ook de
nadruk vallen.
Catherine Delano-Smith (U.K.) wijst
er op dat oude kaarten vaak een inte
ressante afspiegeling vormen van
mythen en legenden. Zo komen op
18e- en 19e-eeuwse kaarten uit India
plaatsen voor uit de sagenwereld van
het Mahabharata-epos. Voorts zijn
kaarten bekend waarop het legendari
sche continent Atlantis is ingetekend.
Andere weer tonen het rijk van
Priester Johannes uit de 12e eeuw dat
in Oost-Azie of zoals later werd ver-
ondersteld in Abessinie gelegen zou
hebben. Ook de goudstad El Dorado
aan het mythische Parimameer, tever-
geefs gezocht door Spanjaarden en
Engelsen in de binnenlanden van
Guyana, komt op oude kaarten voor.
Hetzelfde geldt voor het tot in de 18e
eeuw op kaarten voorkomende, ten
westen van lerland gelegen legendari
sche 'paradijseiland' dat door de Ierse
monnik Brendan in de 6e eeuw
gevonden zou zijn. Veel is er zo zegt
Mrs Delano echter nog niet veran-
derd in de instelling van kartografen.
Tot in de huidige tijd doen zij - dit-
maal tegen beter weten in door weg-
lating van militaire objecten en van
nucleaire installaties of door opzette-
lijke vervormingen de werkelijkheid
geweld aan.
Prof. Sobhi Abdel Hakim van de uni
versiteit van Cai'ro behandelt vervol-
gens de Arabieren die voortbouwende
op de geschriften van de Grieken,
vooral op die van Ptolemeus, in
belangrijke mate tot de ontwikkeling
van de kartografie hebben bijge-
dragen. Het is echter moeilijk zieh
daarvan een goed beeld te vormen
daar slechts zeer weinig Arabische
kaarten zijn teruggevonden. Prof.
Hakim wijst er op dat de pelgrims-
tochten naar Mekka een belangrijke
Stimulans zijn geweest voor de geogra-
fische belangstelling van de Ara
bieren. Vast Staat dat hun kennis niet
beperkt was tot Islamitische landen en
veel verder reikte dan die der Grieken.
Behalve een groot deel van Europa en
Noord-Afrika kenden zij de oostkust
van Afrika, Zuid- en zelfs Oost-Azie
tot en met Korea. Volgens Hakim
moet de lOe eeuw als de bloeitijd der
Arabische kartografie worden aange-
merkt. Uit deze periode dateert de
Atlas van de Islam, bijgehouden en
uitgebreid door de geograaf Ibn
Haukal, bestaande uit 21 kaarten
voornamelijk van gebieden in het cen
trale en oostelijke deel van de islamiti
sche wereld. De uit de 12e eeuw date-
rende wereldkaart van Al-Idrisi - die
aan het hof van de Normandische
koning Roger II op Sicilie werkte en
zowel Arabische als westerse bronnen
raadpleegde wordt als een hoogte-
punt van de Arabische kartografie be-
schouwd. Zijn werk heeft - aldus
KT 1992.XVIII.2
67
