Beddens somwijlen nietthegenstaende de presentie van
Signooren, oft Matroosen casseerden." De tekenaar en
de graveur hebben hun best gedaan om de plaatsen en
Steden en hun omgeving zo aantrekkelijk mogelijk weer
te geven. Maar men mag betwijfelen of het wel helemaal
conform de werkelijkheid was.
Op de tweede plaat is te volgen hoe in mei 1624 de
verovering van de Allerheiligenbaai en de stad San Sal
vador heeft plaatsgevonden, waaraan de in de titel van
het pamflet genoemde 'Heer van Dort' heeft deelge-
nomen. Het betreft hier de tot de Ridderschap van Zut-
phen behorende jonkheer Johan van Dörth, heer van
Pesch, Vehof, Naelraed en Oelde, geboren in 15748, die
na de verovering gouverneur van San Salvador werd.
Daarvoor had hij reeds hoge ambten gediend. Ongeveer
een maand later sneuvelde hij in een schermutseling
buiten de stad9. De vloot waarmee hij naar Salvador
kwam stond onder commando van admiraal Jacob Wil
lekens, vice-admiraal was Piet Heyn. Ook de hierna te
noemen schrijver van de Toortse der Zee-vaert, Dierck
Ruijters, voer mee als schipper van een van de schepen.
De laatste plaat laat een deel van de stad Pernambuco in
vogelvlucht zien. Ook op deze plaat is veel in beeld
gebracht dat in het Reys-boeck verteld wordt, zoals de
verwerking van suikerriet, een hoofdprodukt van Bra-
zilie, in en bij een suikermolen en de verwerking van
maniok ('Mandiocken') tot farina, een soort meel om
brood van te bakken. Ter verduidelijking, zo meldt het
Reys-boeck, staan de knollen en vruchten (patat,
iniamas, maniok en ananas) apart op de plaat uitgete-
kend. Te zien is hoe een Portugees echtpaar aldaar
reisde, hij te paard en zij liggend in een hangmat
gedragen door twee slaven (bij K). Op de achtergrond
wordt land bouwrijp gemaakt door het afbranden van
onkruid, waardoor volgens de beschrijving ook het
ongedierte, meest mieren, verbrandde.
Het is duidelijk hoe zeer de samensteiler van het Reys-
boeck getracht heeft met illustraties het beeld van dat
verre land voor de lezer te verlevendigen.
Bronnen voor dit nieuws
Een poging erachter te komen waar de samensteiler
N.G. de kennis vandaan heeft gehaald, leidde tot het
volgende.
In 1622 verscheen de Spieghel der Australische Navi-
gatie door den Wytvermaerden en cloeckmoedighen
Zee-heldt, Iacob Le Maire. Dit journaal met docu-
menten en andere bescheiden is opnieuw uitgegeven en
van commentaar voorzien door Engelbrecht en Van
Herwerden10. In het tweede deel schrijven deze bewer-
kers dat het Reys-boeck van het rijcke Brasilien, dat in
1624 verscheen, steunt op verklaringen van Daniel le
Maire, een broer van Jacob en dat het slechts weinig
over die reis geeft en de voorbereidingen zelfs onbe-
sproken laat. Daarnaast heeft de samensteiler
N.G. voor zijn werk ook gebruik gemaakt van de in
S. Sajlva uoe
Figuur 5. Salvador en de Allerheiligenbaai (Koninklijke Bibliotheek, pfl. 3450).
12 KT 1992.XVIII.3
