Figuur 3. Voorbeeld van de nieuwste topografische kaart,
blad IIB.
Wij zien op de nieuwste topografische kaarten een hoop
straat- en boerderijnamen in het Fries. Kijken we naar
de waternamen, dan is een gedeelte rond Grouw en Eer-
newoude in het Fries, het merendeel echter in het Neder-
lands. Op de andere kaartbladen heb ik, steekproefsge-
wijs, geen friestalige namen gevonden. In het algemeen
geldt: hoe groter, hoe Nederlandser. Zo heet een van de
meren bij Grouw Wijde Ee, maar een kleine engte daar
aan vast De Tynje (blad HD). Bij Eernewoude liggen
twee in dit geval kleine watertjes, waarvan het ene Eer-
newoudsterwijd heet en het andere Sänemar (blad 11B).
De plaatsnamen zijn in het algemeen in het Nederlands.
De officieel friestalige plaatsnamen staan eerst in het
Fries en vervolgens in iets kleiner lettertype tussen
haakjes in het Nederlands; en dat terwijl op de plaats-
naambordjes echt alleen maar de Friese naam Staat.
Andersom weet ik zeker dat bij Heerenveen ook Hear-
renfean op de borden Staat; het is de veldverkenners van
de Topografische Dienst blijkbaar nog niet opgevallen
(blad 11D). Slechts bij enkele kleine gehuchten, waarvan
de naam eentalig Fries op het plaatsnaambordje Staat,
Wijgeest Wygeäst), Ketlingwier (Keatlingwier) (beide in
de buurt van Kollum, blad 6E) of Brandeburen
Bränburren(N.B. met weergave van het plaatselijke
dialect) (bij Workum, blad 11G) is de Friese naam
tussen haakjes toegevoegd. Deze voorbeelden komen
overigens van oudere uitgaven. Een aantal gehuchten
verschijnt op de nieuwe kaarten wel eentalig in het Fries
(zie voorbeelden verderop in de tekst). Het gehucht Kou-
furderrige (onder Sneek, blad 10H), dat alleen maar in
het Fries op het bordje Staat, is gelukkig toch maar niet
vertaald in Koevoorderrije.
Een aantal gemeenten heeft na de gemeentelijke herin-
deling een Friese naam gekozen, bijvoorbeeld Nijefurd
Gaasterlän-Sleat, BoarnsterhimDeze namen zijn over-
genomen op de kaart, al is een enkele aan de ogen van de
redacteuren ontsnapt. Zo bijvoorbeeld op blad 15F
Skarsterlän en op 16A Scharsterland (beide bladen uit
1986). Ook bij de verwijzing naar de hoofdplaats is soms
wat misgegaan: 'Gern Boarnsterhim (Gern huis te
Grouw)' op blad HD, maar 'Gern Boarnsterhim (Gern
huis te Grou)' op blad 1 IC.
De spelling van de friestalige namen is niet altijd hele-
maal in overeenstemming met de huidige spellingsregels
van het Fries. Voor de afwijkingen van de spellingsregels
is een aantal redenen aan te wijzen. In de eerste plaats
zijn er namen die al wat langer op de bordjes staan, al
van voor de spellingswijziging van 1980. De oude spel-
lingswijze hiervan is begrijpelijkerwijze gehandhaafd.
Voorbeelden zijn: Wyldpaed in plaats van Wyldpaad,
Mounewei voor Münewei (beide blad 6G).
In een hoop namen van boerderijen wordt eveneens
gezondigd tegen de spellingsregels van het Fries. Ten
dele wederom het gevolg van oude spellingswijzen, ten
dele van het feit dat veel Friezen het Fries schriftelijk
niet of maar ten dele machtig zijn, bijvoorbeeld met
verouderde spelling Great Blijema in plaats van Grut
Blijema of met verkeerde spelling Marsigt in plaats van
Marsicht (beide blad IIA). Op hetzelfde blad bevindt
zieh overigens ook nog een boerderij met de naam Mar-
Sicht. Staat het echter op die wijze op de boerderij, dan
kan de Topografische Dienst weinig anders doen dan het
zo overnemen.
In de derde plaats zijn er dan de echte spelfouten. Op
blad 6D Staat bijvoorbeeld Wylpaed, in plaats van
Wyldpaed (blad 6G). Een nogal in het oog springende
fout is toch wel Aide Faenen, in plaats van Aide Feanen
(bij Eernewoude, blad 11B). Nu kan dat altijd gebeuren.
Hopelijk worden deze fouten in de volgende uitgaven
verbeterd.
De mengeling van Fries en Nederlands neemt soms
merkwaardige vormen aan. Bij De Veenhoop liggen
betrekkelijk dicht naast elkaar de Wijde Ee en Kromme
Ie. Nog niet gelegen op de nieuwe kaartbladen, maar wel
al te bewonderen op de autokaarten en ANWB-beweg-
wijzeringsborden is het feit dat men na Feanwäldsterwäl
in Veenwouden uitkomt. Op blad 11B gaat de Hearrewei
ineens over in de Herenweg. De Topografische Dienst
kan hier echter niet veel aan doen. Het is een gevolg van
verschillend beleid van de gemeenten. Zo zijn in de
gemeente Tytsjerksteradiel de straatnamen nog gedeel-
telijk Nederlandstalig. Zo liggen even ten oosten van
Grouw (blad 11A) de Swettewei en de boerderij De
Swette, beide genoemd naar het water... Zwette.
Soms komt het zelfs tot echte mengvormen. Wat dacht
u van de Peanster Ee, met een Fries eerste deel en een
Nederlands tweede (blad IIA)? Op hetzelfde kaartblad
Staat de Geeuwsleat. Wat dat betreft is het Geeuwsloot
of Geausleat.
Het blad 11A oogt door zijn friestalige plaats- en water
namen het meest Fries. Om een indruk te geven van wat
daar de afgelopen jaren veranderd is, heb ik de water
namen geteld op dat deel van blad 11A dat op bladzijde
97 van de Grote Provincie Atlas Friesland valt. Ik vond
28
KT 1992.XVIII.3
incenhof
Aa rdga&station
