daar de volgende cijfers (ik kan er misschien ergens een
naast zitten):
Nederlands
Fries
F/N/?
1970
alle
1982
26
3
1
1990
22
6
3
In groep F/N/? staan namen die een mengvorm zijn,
zoals Peanster Ee, of waarvan niet uit te maken is of het
Fries of Nederlands is. Merkwaardig is dat de Lange Lits
(Nederlands) in 1982 als Lange Luts (Fries) op de kaart
Staat en in 1990 weer als Lange Lits. (Helemaal ondoor-
zichtig wordt het als men bedenkt dat Lits volgens de 19e
eeuwse Friese spelling net zo goed Fries zou kunnen
zijn.) Een voorzichtige toename van het aantal friesta-
lige namen is waarneembaar.
Ook belangwekkend is het om te zien hoe een viertal
dorps- en gehuchtnamen en twee veldnamen op de kaart
verschijnen (nog steeds hetzelfde blad):
1970
1982
1990
Grouw
Siteburen
Sorremorre
Sorremorster-
polder
Gr.Eiland
Grouw
Gotum (Goattum)
Siteburen
Sytebuorren
Sorremorre
Sorremorster-
polder
Gr.Eilän
Grou (Grouw)
Goattum
(Sitebuorren)
Soarremoarre
Soarremoarster-
polder
Gr.Eilän
N.B. De spelling Sytebuorren is verkeerd en moet
Sitebuorren zijn.
Zo zou ik nog even door kunnen gaan. Bovengenoemde
voorbeelden, te zamen met de figuren, mögen volstaan
om een indruk van de toestand te geven.
Regeigeving bij karteringsdiensten
In dit hoofdstukje wil ik de blik richten op de oorzaken
van deze Hollands-Friese cocktail. Ik heb bij de Topo-
grafische Dienst, de Hydrografische Dienst en bij Rijks-
waterstaat de betreffende regels nagevraagd en zal die
hier weergeven, naar ik hoop op de juiste wijze.
Voor een goed begrip van de toestand dient men iets af
te weten van de stand van zaken aangaande vaststelling
van namen in Nederland. Bij het ontbreken van enige
landelijke wetgeving op dit gebied - we zijn een van de
weinige landen ter wereld zonder lichaam voor aard-
rijkskundige namen - is de vaststelling van namen
overgelaten aan de gemeenten en beheerders.
Gemeenten bepalen de naam van de dorpen en Straten.
Eigenaars, vanzelfsprekend, de namen van hun huizen
of boerderijen en beheerders zoals gemeenten, water-
schappen, provincies, domeinen en particulieren
bepalen de namen van wateren en landerijen die onder
hun beheer vallen.
Indien dus op de kaarten een bonte mengeling van Friese
en Nederlandse benamingen voorkomt, dan is dat voor
een niet onbelangrijk deel het gevolg van de naamge-
ving door de beheerders.
De regels die bij de Topografische Dienst gelden, komen
op het volgende neer (volgens Mededeling nr. 61/89 van
de TDN).
De bladnamen blijven Nederlands.
De ambtelijk friestalige plaatsnamen worden overge-
nomen, met de oude Nederlandse) naam kleiner
en tussen haakjes eronder.
De straat- en boerderijnamen worden overgenomen
zoals ze er staan.
Voor het overige geldt (citaat) "Streek- en water-
namen, mögen (cursief auteur) in het Fries, tenzij een
officiele bron aangeeft dat de officiele naam de
Nederlandse is."
Vergelijken we dit met vroeger tijden, dan kunnen we
spreken van een meer ruimhartige houding tegenover
het Fries. Tot 1979 toe werd alles gewoonweg verne-
derlandst. Werd tot 1989 een eentalig Friese plaatsnaam
(zoals toentertijd een aantal kleine dorpen en gehuchten)
vertaald met toevoeging van de Friese naam tussen
haakjes, thans Staat bij de grotere plaatsen met een amb
telijk Friese naam het Fries bovenaan en het Nederlands
tussen haakjes eronder. Bij kleine gehuchten Staat het
Fries zelfs alleen, zoals we hiervoor al hebben gezien.
Voor de buitenwateren hebben we weinig met het Fries
te maken, of het moest längs de Waddenkust en het
IJsselmeer zijn. De Hydrografische Dienst zegt voor
alles op het land en de binnenwateren de Topografische
Dienst te volgen.
Als meest gezaghebbende officiele bron voor binnen-
waternamen gelden, volgens dezelfde mededeling van de
Topografische Dienst, de Waterstaatskaart en de Gids/
Wegwijzer voor de Binnenscheepvaart. Op de Water
staatskaart worden de namen van de kleinere wateren uit
de polderkeuren van de waterschappen overgenomen,
aldus de Meetkundige Dienst van Rijkswaterstaat. De
Waterstaatskaarten voor Friesland zijn echter al zo'n
twintig jaar oud en bevatten uit die tijd dus nog geen of
zeer weinig Fries. Aangezien de Waterstaatskaart gaat
verdwijnen, en Friesland niet meer zal worden herzien,
is hij voor de beschouwing hier niet meer van belang.
Uitsluitend voor de gemeente Boarnsterhim bestaat er
een lijst met aardrijkskundige benamingen. Die lijst
vormt de bron voor de friestalige waternamen rond
Grouw en Eernewoude. Voor de rest is het alles Neder
lands wat de klok slaat.
Als belangrijkste bron voor de binnenwateren blijft dan
over de Gids voor de Binnenscheepvaart, van de Dienst
Verkeerskunde van Rijkswaterstaat. Dus maar eens
nagevraagd hoe daar de regels liggen.
Bij de Dienst Verkeerskunde is men duidelijk minder
ruimdenkend dan bij de Meetkundige Dienst (RWS) en
de Topografische Dienst. De beheerders van waterstaat-
KT 1992.XVIII.3
29
