selectie gemaakt van te onderzoeken Symbolen. Bij deze
selectie is rekening gehouden met de frequentie,
waarmee het symbool voorkomt, en met de Nederlandse
situatie. Zo zijn er geen Symbolen onderzocht, die
slechts specifiek voor een land buiten Nederland golden.
De geselecteerde Symbolen zijn daarna aan de
enquetegroep voorgelegd. De Symbolen werden sec
weergegeven, dus gei'soleerd van de kaartondergrond.
Hierop moest de groep door middel van open vragen
antwoorden welke betekenis zij aan de Symbolen toe-
dichtte. In ons onderzoek is dus de begrijpelijkheidsme-
thode toegepast (kootstra ormeling, 1988).
De enquetegroep bestond uit 33 personen. Zij kende een
rijke pluimage in leeftijd, opleiding, sociale achtergrond
en in reis- en kaartgebruikservaring. Kartografische
vakgenoten waren uitgesloten van deelname, omdat we
in de schoenen van de leek wilden staan.
Uitwerking van de resultaten
Na invulling van alle enquetes werden de antwoorden op
juistheid beoordeeld. Er bleken vier Clusters in de scores
van de diverse Symbolen aan te wijzen te zijn. Hierop
werd besloten om een nuancering in de onderzoeksresul-
taten aan te brengen: in plaats van de Symbolen in te
delen in twee klassen (begrijpelijk/niet begrijpelijk),
deelden we de Symbolen in vier klassen in, te weten:
score
begrijpelijkheid
0-50%
siecht
50-70%
redelijk
70-90%
goed
90-100%
uitstekend
Een selectie van de onderzochte en aldus beoordeelde
Symbolen is weergegeven in figuur 2.
Conclusies
Het voert in dit kader te ver het Schema uitgebreid te
behandelen. In kort bestek laat ik daarom hier enige
opmerkelijke resultaten de revue passeren.
Ten eerste valt op, dat men bij het begrip cafe blijkbaar
meer denkt aan alcoholica dan aan koffie. Hierbij moet
echter opgemerkt worden, dat het onderzoek stamt van
vöör de Postbus 51-campagne 'Drank maakt meer kapot
dan je lief is'.
Opmerkelijk waren verder de scores voor de Symbolen
voor jachthaven. Het anker werd inderdaad met
(jacht)haven geassocieerd, terwijl de zeilboot met 'zeilen
of zeilgelegenheid' in verband werd gebracht. Een
kwestie van klok en klepel.
Even opmerkelijk waren de scores van de Symbolen voor
jeugdherberg. Het beeldsymbool scoorde laag, terwijl
dit vanuit kartografisch oogpunt toch redelijk gestan-
daardiseerd is. Zijn tegenhanger, het lettersymbool met
36
'JH', deed het wel goed in de enquete. Waarmee nog
eens onderstreept wordt, dat 'beeld' niet gelijk hoeft te
staan aan begrijpelijk.
Dat standaardisatie niet per definitie gelijk is aan begrij
pelijk, bewijzen de Symbolen voor ruine. Het internatio-
naal redelijk gestandaardiseerde symbool met drie
stippen scoorde slechts 20%; waarschijnlijk omdat de
relatie tussen drie puntjes en een ruine voor veel mensen
ver te zoeken is. Hier ging de beeldvariant wel met de eer
strijken.
Zeer opmerkelijk was het hemelsbrede verschil in score
tussen beide Symbolen voor zwemgelegenheid. Terwijl
het op de meeste VVV-streekkaarten gehanteerde sym
bool ver onder de maat bleef, scoorde de parasol met
golven, tot onze eigen verbazing, uitstekend.
Niet alleen het symbool zelf kan overigens onduidelijk
zijn. Het begrip dat het symbool moet voorstellen, kan
evenzeer vragen oproepen. Zo wist bijna niemand onder
de groep geenqueteerden wat er op een dagrecreatieter-
rein exact te doen was. Wellicht een te algemeen begrip,
dat beter door de afzonderlijke activiteiten vervangen
kan worden, bijvoorbeeld zwemgelegenheid met speel-
tuin.
Dubbelzinnige begrippen kan men ook beter mijden,
zoals het geval is bij 'windmolen': hierbij werd zowel
gedacht aan een historische molen als aan een molen
voor energie-opwekking.
Tot slot kan op grond van het onderzoek gesteld
worden, dat verschillende onderzochte Symbolen, die op
de diverse Nederlandse publiekskaarten in gebruik zijn,
5?
<k
a
s
t
X
4
•fl
m
o
Figuur 2. Begrijpelijkheid van toeristische beeldsymbolen.
KT 1993.XIX.2
SYMBOOL
BEGRIJPELIJKHEID
voor
siecht
redelijk
goed
uitstekend
Bungalowpark
£5)
Cafe
S
Camping
A
Dierentuin
Kri)
Gedenkteken
A
Hertenkamp, Wildpark
Hotel
M
Hunebed
sr
Jachthaven
j.
Jeugdherberg
'jt
A
Kasteel
a*i
Kerk
Midgetgolf
j\
Molen
Museum
Ut
Parkeerplaats
Picknickplaats
X
Restaurant
Ruine
O.
Speeltuin
Strand, zwemgelegenheid
a
Televisietoren, zendmast
Uitzichtpunt
■rc
Vliegveld
Vuurtoren
WV-kantoor
Wandelgebied, -routes
Watermolen
Zwembad
