Begeleiding en controle van de grote
karteringscontracten
Voor al het karteringswerk moesten de contractors per-
soneel aantrekken en opleiden. Die opleiding werd
gegeven door de buitenlandse experts van de contractor.
Hoewel in het begin was voorgesteld de kartering digi-
taal uit te voeren, met een zwart-wit kaart als bijpro-
dukt, werd dit idee verworpen door de Wereldbank. De
kaarten moesten traditioneel met de hand worden ge-
maakt. Dit betekende opleiding van personeel in foto-
grammetrische uitwerking voor deze schaal (1:50.000),
van kartografen in graveren, het pelfilmprocede, het
juist plaatsen van namen en Symbolen. Landmeters
kregen onderrricht in terreinverkenning.
Zoals reeds vermeld waren de handleidingen geschreven
voor zowel Bakosurtanal als de contractors. Stereomi
nuten, manuscripten na verwerking van de terreinver
kenning, kleurproeven, eindfilms, drukplaten en de
gedrukte kaarten werden gecontroleerd door Bako
surtanal of leden van het TAT. Naast deze officiele
controles dienden de contractors voortdurend zelf con-
troles uit te voeren. Ze deden al het fotogrammetrische
en kartografische werk maar het vervaardigen van de
drukplaten en het drukken zelf werd uitbesteed.
Controle in het terrein gebeurde in verband met de grote
afstanden en de daarmee samenhangende hoge kosten
slechts steekproefsgewijs. Het bleek dat de manus
cripten bij de tereinverkenning hoofdzakelijk voor wat
betreft toponiemen waren gecontroleerd. Het werd aan-
genomen dat de topografie op de manuscripten goed
was weergegeven, tenzij er zieh onlogische situaties
voordeden.
De terreinverkenning was dan ook de zwakke schakel in
de controle op de contractors en we zullen later zien dat
daardoor grove fouten konden ontstaan.
Fotogrammetrische uitwerking
De Indonesische fotogrammeters hadden alleen ervaring
in grootschalige uitwerking op 1:5.000. Zij werden nu
geconfronteerd met super groothoek-fotografie op
schaal 1:100.000. De fotografische kwaliteit was niet
altijd even goed en te zamen met heiigheid en wölken
veroorzaakte dit Problemen bij de interpretatie. Zo
werden bijvoorbeeld op een kaart verticaal omhoog rij-
zende rotsen, welke waren begroeid, gei'nterpreteerd als
groepen hoge bomen. De cirkelvormige rotspartij rees
maar liefst 100 meter boven het omliggende vlakke
gebied uit en had een diameter van ongeveer 200 meter.
In zwaar bebost terrein was het onmogelijk de hoogte-
lijnen nauwkeurig te tekenen en was het waarnemen van
kleinere waterlopen moeilijk. Ook het definieren van de
kustlijn, met name in gedeelten van Kalimantan, was
soms niet eenvoudig.
De contractors hadden naar mijn mening de onjuiste
gewoonte de fotogrammetrische modellen uit te werken
tot aan de bladgrens. Dat betekende dat een andere
fotogrammeter voor het naastliggende blad eveneens tot
aan die gemeenschappelijke kaderlijn karteerde.
Doordat op deze aansluitingen onvoldoende werd gelet
Een typisch voorbeeld van een 'weg' dicht bij het kustdorp
Kembani, Peleng.
ontstonden er aan die kaderlijnen discrepanties.
Door onvoldoende toezicht en interne controle ont
stonden er pasverschillen tussen en geen samenhang in
topografische objecten. Enkele voorbeelden: in een vlak
gebied kruiste op twee naastliggende bladen een hoogte-
lijn dezelfde rivier; een rivier stroomde op het ene blad
van noord naar zuid, op het andere blad van zuid naar
noord; op meerdere bladen hielden rivieren zieh niet aan
de wetten van de zwaartekracht, zo liep een rivier eerst
50-75 m omhoog voordat ze afdaalde naar een vallei.
Een van de contractors betaalde zijn fotogrammeters
per uitgewerkt kaartblad. Dit had het onvermijdelijke
gevolg dat hoogtelijnen werden afgevlakt en topografi
sche details weggelaten. Scherpe randen van het relief
werden keurig afgerond, waardoor het karakter van het
terrein verloren ging.
Steekproefsgewijs produeeerde Bakosurtanal fotogram
metrische uitwerkingen welke gebruikt werden om de
originele uitwerkingen te controleren. Regelmatig
werden verschillen geconstateerd, speciaal voor wat be
treft de hoogte. Zo werd voor de hoogte van een heuvel
een verschil ontdekt van 300 meter ten opzichte van een
ongeveer 10 jaar oude, door de Japanners gemaakte
kaart. De daarna door Bakosurtanal uitgevoerde
controle-uitwerking toonde aan dat de Japanse kaart
correct was. Omdat ik wist dat de kaarten mogelijk
gebruikt zouden worden voor het samenstellen van
luchtvaartkaarten wees ik de contractor erop dat nauw-
keurige hoogten het verschil konden betekenen tussen
over of tegen een berg vliegen.
Uiteraard werden de meeste van deze vergissingen en
verzuimen in de beginstadia van de contracten gemaakt.
Door nauwgezette controle van de fotogrammetrische
uitwerkingen, waardoor de fotogrammeters meer erva
ring kregen en zieh meer van hun verantwoording
bewust werden, verbeterde de situatie. Natuurlijk bleven
fouten voorkomen, maar veel minder.
Terreinverkenning
Zoals bekend, kunnen niet alle terreindetails op lucht-
foto's worden gezien en wordt niet alles correct door de
fotogrammeter geinterpreteerd, vooral als de foto's zijn
KT 1993.XIX.3
47
