plotseling ergens anders kan opduiken'. U kunt zieh
voorstellen dat hij door de lokale bevolking met het
grootste respect werd behandeld.
Toponymie is een speciaal onderwerp dat maar bij
weinig kaartmakers geliefd is. Deze voorbeelden zijn
gegeven om een idee te krijgen van de ervaringen en
'valkuilen' bij het verzamelen van toponiemen.
Kartografische verwerking
De kartografische verwerking gaf alle drie contractors
de meeste Problemen en nam veel meer tijd dan ver
wacht. De drie basiswetten van de beroemde Murphy
bleken in deze fase van het werk waar te zijn. Die wetten
zijn:
alles wat verkeerd kan gaan gaat verkeerd;
hoe dichter de kaartvervaardiging het eindstadium
nadert des te meer noodzakelijke correcties worden
ontdekt;
de meest voor de hand liggende fout wordt pas
onderkent na het drukken van de kaart.
Het probleem was dat plotseling een groot aantal teke-
naars nodig was. De twee contractors uit Bandung
betrokken alle tekenaars uit die stad. Er was weinig
ervaren personeel beschikbaar, en dat voelde er weinig
voor een vaste baan op te geven voor een contract van
twee jaar, om vervolgens werkeloos te worden. Velen
van hen werkten uiteindelijk als part-timers aan het pro-
ject.
De in dienst genomen tekenaars hadden alleen ervaring
met inkttekenen en niet met graveren en werken met
pelfilms. Men dient zieh te realiseren dat twee stukken
graveerfilm met afmetingen van een gemiddelde kaart
hetzelfde kosten als een maandsalaris van een doorsnee
tekenaar. De verhouding van salarissen en materiaal is
totaal verschillend van de onze. De meeste karteringsbe-
drijven kunnen zieh dan ook niet veroorloven dure
materialen en instrumenten aan te schaffen.
De contractors moesten daarom de tekenaars trainen in
het graveren, pellen en het opplakken van schrift en
Symbolen. De opleiding begon pas op het moment dat de
Stereominuten al werden getekend en de terreinverken-
ning was begonnen. Bij elk van de contractors was de
Training aan de westkust van Java, niet ver van de Krakatau en
Sumatra.
KT 1993.XIX.3
buitenlandse kartograaf verantwoordelijk voor die
opleiding, daarbij geassisteerd door lokaal personeel
met ervaring, zoals ex-militairen van de Topografische
Dienst. De communicatie gaf Problemen in verband met
de taal, en de tijd was, gelet op de voortgang van het
project, beperkt.
Het was dan ook geen wonder dat in het begin veel
fouten voorkwamen, zowel door onvoldoende
handvaardigheid, als door het geen ervaring hebben met
het tekenen van topografische kaarten en onvoldoende
toezicht. Hoogtelijnen waren bijvoorbeeld gewoon een
lijn en er werd niet gekeken naar de relatie tussen die
hoogtelijn, de naastliggende hoogtelijnen en de topogra
fische details. Ook een kritische benadering van de Ste
reominuten ontbrak en de daarop nog voorkomende
fouten, zoals de reeds besproken onlogische loop van
waterlopen, onjuist relief en niet aangesloten topografi
sche details aan de bladgrenzen, nam men gewoon over.
Het kon niet worden voorkomen dat fouten en vergeten
objecten niet werden ontdekt vöör de druk. Door deze
resultaten aan de tekenaars te laten zien werden ze zieh
beter bewust waar op gelet moest worden, en in de loop
van het project nam hun bedrevenheid toe, maar het
bleef moeilijk hen systematisch te laten werken.
De tijd benodigd voor het kartografisch werk was zwaar
onderschat en voor alle drie contractors was verlenging
nodig dat werd betaald uit extra fondsen van het reserve-
fonds.
De kartografische controleteams van Bakosurtanal
werkten bij de bedrijven van de contractors om daarmee
de controle te verscherpen. Dit betekende voor de TAT-
karteringsspecialisten ook meer reizen van Cibinong
naar Jakarta en Bandung. Kleurproeven werden, nadat
het personeel van Bakosurtanal ze gecontroleerd had,
ook nog eens nagekeken door de TAT-kartografen in
Cibinong.
De contractors werden constant onder druk gehouden
om hun interne controle te verbeteren. Ze leken niet te
begrijpen dat een goed toegepaste controle hen op de
duur geld zou sparen. Nu hielpen ze de winsten van de
fabrikanten van graveerfilm, pelfilm en fotografische
film op te jagen.
TAT beperkte zieh niet alleen tot het controleren van
manuscripten en kleurproeven. Gedurende het gehele
project werden algemene adviezen gegeven aan de con
tractors en Bakosurtanal. Bijvoorbeeld om eerst een
kleurproef te maken van de topografie en deze te contro
leren en te corrigeren; dan een nieuwe proef te maken en
deze te gebruiken als gids voor de schriftmontage. Het
aantal fouten nam hierdoor sterk af. Ook het advies om
over te gaan van negatief naar positief werkende druk-
platen, waardoor minder reproduktiestappen nodig
waren, scheelde in tijd en geld.
TAT controleerde de eindfilms en, nadat de correcties
waren uitgevoerd, Bakosurtanal het drukken.
En plotseling, na alle 'bloed, zweet en tränen' had een
contractor zijn deel van het werk beeindigd. Wij
slaakten een zucht van verlichting, en er ontstond een
gevoel van anticlimax. Tegen het eind van 1992 was het
werk klaar, later dan gepland, maar met betere resul-
49
