alswel om het kunnen herkennen van generieke de
menten en toevoegingen. Dit is om verdubbelingen van
generieke dementen in de officieel vastgelegde naam te
voorkomen, en beslissingen te kunnen nemen omtrent
de te prefereren schrijfwijze.
Betekenisinformatie ontleend aan interviews moet ach-
teraf met taalkundige expertise worden geevalueerd:
'Volksetymologie', het zonder kennis van de systematiek
van klankverschuivingen verklaren van de herkomst van
woorden en namen, is in Indonesie niet minder populair
dan eiders. Dit kan zelfs leiden tot verbastering van
namen. Zo zet Van Gent uiteen dat Cirebon, de naam
van de bekende kratonstad aan de noordkust van Java,
vermoedelijk een verbastering is van de vroeger meer
gangbare vorm Cheribon, die mogelijk valt terug te
voeren op een Sanskriet-woord. De (vermeende) vervor-
ming geschiedde naar analogie van een algemene Sunda-
nese waternaam-syntaxis 'Ci- plant- of diernaam'
(een 'rebon' is een soort garnaal). Meer dan een kwart
van de plaatsnamen in het Sundanese taalgebied - waar
Cirebon volgens de Language Atlas overigens net niet
meer toe behoort - is inderdaad onvervormd afgeleid
van de naam van een längs de plaats strömend riviertje.
Het riviertje schijnt bij Cirebon te ontbreken.
Ondanks het risico van etymologische missers is herken-
ning en vastlegging van de betekenis van bepaalde naam-
elementen noodzakelijk om sommige van de provisio-
nele richtlijnen voor naamschrijving te kunnen volgen.
Een daarvan luidt bijvoorbeeld dat een generiek dement
alleen los van het specifieke gedeelte van een naam dient
te worden geschreven indien het zijn letterlijke betekenis
heeft behouden, en dus nog daadwerkelijk als generieke
term funktioneert. Dus Gunungsitoli als de naam van de
hoofdplaats van het eiland Nias, maar Gunung Agung
als de naam van de berg op Bali ('gunung' betekent
'berg'). Deze regel wordt ook geadviseerd voor bijvoeg-
lijke naamelementen, waarvan het letterlijke van de
betekenis kan worden afgeleid van in het veld gevonden
Figuur 3. Uitsnede uit een glossary voor het verzamelen van
plaatsnamen in het Sundanese taalgebied.
opposities - bijvoorbeeld Cibodas Girang vs. Cibodas
Hilir ('girang' boven-, stroomopwaarts; 'hilir'
beneden-, stroomafwaarts).
De glossary is niet alleen functioneel voor de herkenning
van naamelementen door de topograaf. Een goede glos
sary vormt bovendien de sleutel tot de rijkdom aan his-
torisch-geografische informatie die in veel toponiemen
Iigt besloten. Figuur 3 illustreert dit met een paar
lemma's van de Sundanese glossary vervaardigd voor de
veldoefeningen bij Cipanas.
De Sundanese glossary werd als proef simpelweg samen-
gesteld uit de verschillende dementen van de ruim 1100
namen van nederzettingen in de huidige kabupaten Ban
dung. Deze kwamen voor op de l:50.000-kaarten van de
Topografische Dienst van Nederlands-Indie, en werden
opgezocht in het Soendaas-Nederlands Woordenboek
van F.S. Eringa - een posthuum versehenen levens-
werk dat bewondering verdient en enige andere
beschikbare bronnen voor het Sundanees. Bij deze ope-
ratie bleek dat bij slechts 5% van de namen geen enkel
mogelijk aanknopingspunt voor een betekenis kon
worden gevonden.
In Indonesie moet de topograaf, anders dan in Neder-
land, intensief communiceren met de plaatselijke bevol-
king om de gewenste naaminformatie te kunnen verza
melen: naambordjes zijn in de meeste dorpen afwezig,
en geven als ze er al zijn vaak een verouderde spelling.
Omdat het in dit land goed gebruik is de territoriale
autoriteiten in alles te kennen, is het standaardproce-
dure dat een veldteam zieh eerst vervoegt bij de hogere
autoriteiten, en daarna in de administratieve hierarchie
afdaalt tot een zo laag mogelijk niveau. De topografi
sche verkenning van het grondgebied van de kleinste
eenheid op het platteland, de dorpsgemeente of 'desa',
begint met een bezoek aan het dorpshoofd. De algemene
lijnen van bestuurlijke organisatie worden geschetst in
figuur 4.
De gemiddelde oppervlakte van een 'kabupaten' varieert
van 777 km2 in het 'Daerah Istimewa' Yogyakarta tot
51.942 km2 in Oost-Kalimantan; een 'kecamatan' meet
gemiddeld van 43 tot 4.074 km2. Van de bestuurlijke
hierarchie is voor de topograaf vooral de lijn propinsi-
kabupaten-kecamatan-desa van belang, waarbij de
kecamatan het voornaamste informatiecentrum is. In
het 'kantor kecamatan' wordt een uitvoerige admini-
stratie gevoerd, en zijn doorgaans kaarten met de namen
en grenzen van de desa's voorhanden. De 'camat' (het
districtshoofd) is zelf ook een belangrijke informatie-
bron, maar zijn persoonlijke achtergrond ligt niet nood-
zakelijkerwijs binnen het gebied; de funetie is bovendien
gebonden aan een relatief körte ambtstermijn. Het
gegeven dat een kecamatan een oppervlakte kan hebben
van een Nederlandse provincie en bovendien verschil
lende taalgemeenschappen kan herbergen - kecamatan-
grenzen volgen geen taalgrenzen - maakt duidelijk dat
het 'kantor kecamatan' in geen geval eindstation mag
zijn bij het opnemen van namen.
Het kantoor van de 'kepala desa' (het dorpshoofd, de
laagste territoriale bestuurder op het platteland) is de
werkelijke ingang naar het veld. Hier worden vaak de
62
KT 1993.XIX.3
angkrong uitholling in rivieroever
babakan nieuwgesticht dorp
bantar 1. ondiepe piek in een rivier, met stroom-
versnellingen2. met stenen of kiezel bedekte strook
längs de oevers van een rivier, die bij hoog water
overstroomt
baru nieuwe aanplant; verplichte aanplant van koffie
ten tijde van het Cultuurstelsel
beber deel van een rivier met weinig of geen stroming
bojong schiereiland in de meander van een stroom
cadas stenig sediment of vaste rots in de bedding van
een rivier
eukang kleine (bamboe-)brug
dungus dicht bos
karees ondiepe piek in een rivier, met veel stenen
lengkong kreek of inham in een rivier of meer
leuwi diep gedeelte van een rivier
nambo oude rivierbedding
pabuaran tijdelijk onderkomen, bij werkzaamheden in het
bos, enz.
panenjoan uitzichtspunt
panggalengan complex van kleine sawah-dijkjes
pangragajian zaagmolen
pangumbahan wasplaats
parapatan kruispunt
parigi diepe greppel; doodlopende zijtak bij de monding
van een rivier
parung stroomversnelling met een groot verval
