Figuur 4. Bestuurlijke organisatie van lndonesie.
meest uiteenlopende statistieken bijgehouden, van aan-
tallen motorfietsen en 'dokars' (rijtuigjes) tot de fre-
kwentie van toepassing van de verschillende alterna-
tieven voor geboortenbeperking. De kepala desa is
meestal zelf afkomstig uit de desa, en is daarom ook een
waardevolle bron voor historische informatie. Hij bezit
vaak plattegronden, niet zelden op een kadastrale
schaal, van het gebied van de desa met alle 'kampungs'
(nederzettingen zonder eigen bestuurslaag).
De kepala desa, die zijn bestuurlijke functie vaak part-
time bekleedt, is tevens de aangewezen persoon om voor
een tolk te zorgen. Een tolk is bij verdere verkenning
binnen de desa onmisbaar, omdat juist het gedeelte van
de desabevolking waarmee een gesprek kan worden
gevoerd in Bahasa Indonesia overdag vaak niet beschik-
baar is. Tijdens de veldoefeningen van de Workshop in
Cipanas werd het taalprobleem als de grootste handicap
ervaren. Dit maakt duidelijk dat de door Van Gent
geschetste situatie van vöör 1890, waarin de topografen
'grootendeels bestonden uit vreemdelingen, die zieh de
landstaal moeielijk eigen maaktenin een land waar
zoveel verschillende talen worden gesproken misschien
wel een permanente is.
Bij interviews moet de topograaf zieh terdege bewust
zijn van terzake doende eigenaardigheden van de plaat-
selijke taal en cultuur. Een interessant voorbeeld is het
gegeven dat in sommige talen, bijvoorbeeld het Javaans,
Balinees en Sundanees, verschillende taalvormen
worden gebruikt afhankelijk van de onderlinge (hierar
chische) verhouding van de gesprekspartners. Zo lezen
we in Aardrijkskundige benamingen in Midden- en
Oost-Java dat de topograaf in Nederlands-Indie - als
overheidsdienaar een gerespecteerd bezoeker - in
Javaanse dorpen altijd in de hogere 'krämä'-vorm te
woord werd gestaan. Volgens de richtlijnen van 1906
waren echter de minder formele 'ngoko'-vormen van de
namen in het algemeen als standaard aanbevolen.
Omdat de verschillende vormen vaak conventioneel zijn
en niet door vertaling uit elkaar af te leiden, kwam de
topograaf die hier geen weet van had dan met verwar-
rende informatie uit het veld. De 'krämä'-vormen van
Malang, Besuki en Pekalongan zijn bijvoorbeeld vol-
komen onherkenbaar: Mambeng, Pelujengan en Pen
gangsalan.
Epiloog: richtlijnen voor toponymie in
lndonesie
Bhinneka Tunggal Ika - Verschiliend maar toch Een -
is terecht de trots van de Republik Indonesia. Dat de
uiteenlopende culturen die zieh verwoorden in de 500
talen als een groot goed worden gekoesterd, blijkt uit de
promotie van het cultureel toerisme in het recreatiepark
'Taman Mini' in Jakarta, uit de activiteiten van het
taalonderzoekscentrum 'Pusat Pembinaan dan Pengem-
bangan Bahasa', en ook uit de richtlijnen voor het vast-
leggen van geografische namen waarvoor Bakosurtanal
zieh sterk maakt.
Naar aanleiding van de Workshop on Toponymy in
Cipanas is afgesproken dat waar mogelijk de ortho-
grafie van de inheemse regionale taal moet worden
gevolgd. Dit betekent bijvoorbeeld dat namen als Selat
Makassar (Straat Makassar) en Rappang met dubbele
medeklinkers worden gespeld - vreemd voor Bahasa
Indonesia, maar overeenkomstig de fonetiek van de
betroffen inheemse talen van Zuid-Sulawesi. Het bete
kent ook dat aan namen waarin al een inheems generiek
element voorkomt geen tweede generieke term in Bahasa
Indonesia wordt toegevoegd.
Op 11 maart 1993 heeft minister van Binnenlandse
Zaken Rudini een beslissing uit doen gaan aangaande de
oprichting van een Permanente Nationale Commissie
voor Toponymie, waardoor de afspraken van en na
'Cipanas' ook daadwerkelijk kunnen worden uitgewerkt
tot officiele richtlijnen. In de commissie, die wordt
voorgezeten door de directeur-generaal van het Directo-
raat-Generaal Algemeen Bestuur en Regionale Auto
nomie (PUOD) van het Ministerie van Binnenlandse
Zaken, is Bakosurtanal met de volledige top van zijn
bestuurlijke pyramide tegenwoordig (voorzitter prof.
Rais plus deputy's). Vijf van de dertien leden, waar-
onder de hoofden van de Afdeling Lexicografie en Ter
minologie van het Pusat Pembinaan dan Pengembangan
Bahasa en het Centrum voor Survey en Kartering van de
Strijdkrachten (Pusurta ABRI), waren in 1989 aanwezig
op de Workshop in Cipanas. Onder de overige leden
bevinden zieh de minister van Binnenlandse Zaken zelf,
het hoofd van het Rechtsbureau van het ministerie, de
directeur van de afdeling Public Relations van het
Ministerie van Voorlichting, en het hoofd van het Subdi-
KT 1993.XIX.3
63
Republik Indonesia
Daerah Khusus Ibukota
hoofdstadsdistrict
Kawedanan
Kampung
(dorp)
Kelurahan
(wijk)
Kecamatan
(district)
Lingkungan
buurt
Kecamatan
(district)
Rukun Warga RW
Wilayah
stadsdeel
Rumah Tangga
(huishouden)
Rukun Tetangga (RT)
Kabupaten
(regentschap)
Desa
dorpsgemeente
Kotamadya
stadsgemeente
Kota administratif
(stad)
Propinsi/Daerah Istimewa
(provincie/bijzonder gebied)
Kota Kabupaten/Kecamatan
regentschaps- of
districtshoofdstad
