De factor tijd in choropletenkaarten voor zeer
slechtzienden
C.A. Blok
Om de dynamiek van ruimtelijke gegevens te tonen worden in de kartografie methoden toegepast, die varieren van
weergave met behulp van een of meer statische kaarten tot dynamische voorstellingen door bijvoorbeeld computer-
animaties. Voor veel visueel gehandicapten beperken de mogelijkheden zieh tot statische voorstellingen. De vraag
rijst echter, of mensen die voor kaartgebruik geheel of grotendeels afhankelijk zijn van tactiele waarneming in Staat
zijn zieh een beeld van de dynamiek te vormen uit meerdere kaarten. Deze vraag komt in dit artikel aan de orde.
Inleiding
Ruimtelijke patronen en relaties zijn zelden statisch
omdat de omgeving van de mens onderhevig is aan
allerlei dynamische Processen. Door aardobservatie met
behulp van satellieten en het gebruik van geografische
informatiesystemen (GIS) kunnen enorme hoeveelheden
temporele gegevens worden verzameld en verwerkt. Het
weergeven ervan kan nuttig zijn voor analyse, bewaking
en planning van ruimtelijke ontwikkelingen. Het is dan
ook niet verwonderlijk dat kartering van de factor tijd
tegenwoordig veel aandacht krijgt in de kartografische
literatuur (zie bijvoorbeeld kraak, 1992; langran, 1992;
SLOCUM EGBERT, 1991).
Voor het weergeven van de dynamiek van ruimtelijke
gegevens kan gebruik gemaakt worden van een of meer
statische kaarten of van dynamische visualisatie met
behulp van animatietechnieken (monmonier, 1990). Ver-
anderingen weergegeven in een statische kaart kunnen
door de gebruiker direct worden afgelezen. Het kan ook
voorkomen dat gebruikers meerdere kaarten, die elk de
situatie van een gebied op een ander tijdstip weergeven,
met elkaar moeten vergelijken om de temporele aspecten
te kunnen begrijpen. In een dynamische representatie
kunnen ontwikkelingen worden waargenomen door
beeldveranderingen, bijvoorbeeld door animatie. Com-
puteranimaties staan in de belangstelling, omdat ze de
kartograaf in Staat stellen om processen op dynamische
wijze te verbeeiden (zie bijvoorbeeld dibiase, 1991; fair.
BAIRN DEELEY, 1991).
Voor visueel gehandicapten zijn dynamische voorstel
lingen helaas nog niet beschikbaar in tactiele vorm.
Toch is het weergeven van ruimtelijke informatie, inclu-
sief de veranderingen die daarin voorkomen, voor deze
in omvang groeiende groep nodig voor een betere inte-
gratie in de samenleving. Visueel gehandicapten zijn nu
nog aangewezen op statische weergave van temporele
veranderingen. Of bij dergelijk weergave beter een of
meerdere kaarten gebruikt kunnen worden, is in de
eerste plaats afhankelijk van de gegevens en het doel van
de kaart. Gezien de beperkingen in het waarnemen van
tactiele informatie, zelfs uit een enkele kaart, rijst echter
de vraag of visueel gehandicapten redelijkerwijs in Staat
zijn zieh een beeld van de dynamiek te vormen door
meerdere kaarten te gebruiken. Beperkingen komen
voort uit het feit dat de zintuigen die gebruikt worden
voor tactiele waarneming beperkter zijn in resolutie en
snelheid waarmee Symbolen gelokaliseerd kunnen
worden dan de ogen. Bovendien moeten mensen die
afhankelijk zijn van tactiele pereeptie mentaal het
totaalbeeld van de kaart construeren uit opeenvolgende
detailwaarnemingen. Een onmiddellijk overzicht van de
afmetingen van het kaartblad, de positie van de kaart,
legenda en andere randinformatie daarop, de ordening
van dementen in de kaart, het soort Symbolen en hun
dichtheid kan niet worden verkregen (castner, 1983).
Als meerdere kaarten worden gebruikt moet (een deel
van) het moeizaam geconstrueerde beeld van een kaart
worden opgeslagen in het geheugen om vervolgens ver-
gelijking met (delen van) een of meer andere gecon
strueerde beeiden mogelijk te maken.
In dit artikel Staat de vraag centraal of meerdere stati
sche kaarten kunnen worden gebruikt voor de weergave
van dynamische gegevens voor zeer slechtzienden:
mensen met een gezichtsvermogen van minder dan 10%,
die voornamelijk afhankelijk zijn van tactiele waarne
ming van grafische voorstellingen. Gezien bovenge-
noemde beperkingen in pereeptie wordt verwacht, dat de
Problemen met betrekking tot de nauwkeurigheid van de
antwoorden en de responstijd zullen toenemen naarmate
de complexiteit van de vragen, waarop antwoord ge-
vonden moet worden, stijgt. Het betreft hier slechts een
verkennende Studie, die bedoeld is om inzicht te ver-
krijgen in de mogelijkheid om meerdere kaarten te ge
bruiken. Als de nauwkeurigheid van de antwoorden en
de responstijden het toelaten, is verder onderzoek mis-
schien gerechtvaardigd. Nauwkeurigheid vormt het
belangrijkste criterium. Responstijden worden alleen ge
bruikt om te bezien of de benodigde tijd aanvaardbaar is.
Methode
Ruimtelijke dynamiek is het gevolg van verandering van
28
KT 1994.XX. 1
