0
IS
S—
j.1
V///A Pr
Pr
Figuur 1. Beelduitsnede van de Witsenkaart op schaal 1:200.000
op twee bladen BO-formaat.
tingsmateriaal over Nederland voor ambassades en consu-
laten). Het is verder niet uit te sluiten dat zo'n kaart ook
buiten ambtelijke organisaties goed bruikbaar, en voor een
breed publiek op de markt te brengen is. Om het nut van
de kaart binnen de RPD te vergroten is als extra eis
gesteld, dat de Witsenkaart bruikbaar moet zijn als onder-
grond voor beleidsinformatie, zoals deze onder andere in
de Integratiekaart bij de Vierde Nota Extra (vrom, 1990-
1991) is aangegeven.
Het gewenste schaalniveau voor de kaart ligt tussen
1:200.000 en 1:300.000. Hierbij kan geheel Nederland nog
op een enigszins hanteerbaar formaat worden afgebeeld,
terwijl de mogelijkheden voor zowel het verkrijgen van
overzicht als het waarnemen van detail optimaal zijn. Een
praktische overweging hierbij is het maximale papierfor-
maat dat met offsetdruk verwerkt kan worden. Op de
Witsenkaart zal geheel Nederland afgebeeld moeten wor
den met een ruime partij buitenland. Een AO-bladformaat
(84 x 120 cm) is daarvoor te krap. Na het beoordelen van
een aantal proefkaarten en lay-out modellen is de uiteinde-
lijke schaal vastgesteld op 1:200.000, waarbij de kaart, in
een noord- en een zuidblad gesplitst, op twee BO-formaat
bladen (100 x 141 cm) past.
Kaartinhoud
De ruimtelijke kwaliteit van Nederland die in de
Witsenkaart moet worden verbeeld, bestaat uit een groot
aantal deelaspecten. Genoemd kunnen worden:
ruimtelijke diversiteit: regionale en lokale differentia-
tie;
schaal van het landschap: open versus gesloten land-
schap, perceelsgrootte, ruimtemaat;
gradienten: overgangen van water naar land, van stad
naar ommeland, van vochtig naar droog, van hoog
naarlaag;
water: oppervlaktewater, grondwater(-stelsels), zoet-
zout-brak water, getijdewateren;
complexiteit: monotone homogene versus gevarieerde
heterogene landschappen;
stedelijke allure: historische stadscentra, hoogbouw.
centrumfuncties;
verkeersdynamiek: intensiteit van de verkeersstromen;
beeiden van Nederland: voor wat betreft de absolute
ligging in het fysisch milieu kan gedacht worden aan
termen als 'Nederland Waterland' en 'Nederland
Rivierenland', voor wat betreft de relatieve ligging aan
'Nederland Distributieland', 'Deltaland' en 'Poort van
Europa'
Deze lijst van deelaspecten is bepaald niet compleet; des-
ondanks wordt hiermee al een indruk gegeven van de com
plexiteit van de Witsenkaart. Voor een belangrijk deel is
de complexiteit van het landschap zelf hiervoor verant-
woordelijk; daar bovenop komt nog de complexiteit van de
landschapswaarneming, terwijl ook het belevingsaspect
gehonoreerd zou moeten worden. Een onmogelijke opgave,
tenzij een verantwoorde selectie gemaakt kan worden uit
de veelheid van aspecten die een rol speien.
Om tot een concreet kaartontwerp te komen is voor het
project Witsenkaart een grote hoeveelheid bestaand kaart-
materiaal geevalueerd, waaronder natuurlijk de topografi-
sche kaarten (alle bestaande schalen), de
Wetenschappelijke Atlas van Nederland, maar ook de land-
schapsbeeldkaarten van de 'Wageningse school' en de
bewerkte Landsat-TM satellietbeelden van Eurosense BV,
die door Wolters-Noordhoff als provinciekaarten zijn uit-
gegeven. Behalve in Land op zieht, zieht op landdat
diverse ontwerpen bevat voor de kaart van Nederland, is
ook in andere boekwerken inspirerend materiaal te vinden.
Vooral de rijke staaltjes van verbeelding die resulteerden
uit de inspanningen van de Stichting Nederland Nu Als
On'twerp (van der cammen, 1987) en van de Eo
Wijersstichting (1986 en 1989) Valien daarbij op.
Ontwikkeling van de legenda
Als een eerste stap op weg naar een legenda-ontwerp voor
de Witsenkaart werd een inventarisatie gemaakt van de
dementen en samenhangen die een rol speien bij de bele-
ving van het landschap. Als bronnen voor deze inventarisa
tie dienden bovengenoemde geevalueerde kaart- en boek
werken, alsmede mondelinge informatie van
30
KT 1994.XX.2
>2
<■<*-
f
1
i
7
yy
f-Cs*
Jf
r
j
l
Nj-n
oefkaart Utrecht
oefkaart Randsta
d
2 Overlapzöne van de BO-bladen
