Een presentatiesysteem ten behoeve van de gezondheids
kundige evaluatie van Schiphol
H. Post A.A. van der Veen
De activiteiten op en rondom Schiphol verzoorzaken milieuverontreiniging en overlast voor de omwonenden. Om de
gezondheidskundige effecten daarvan te evalueren wordt milieu-epidemiologisch onderzoek verriebt door het Rijksinstituut
voor Volksgezondheid en Milieuhygiene (RIVM). Tot nu toe is bij dergelijk onderzoek de ruimtelijke component van de
onderzochte factoren (ten onrechte) nog vaak verwaarloosd. Het 'meenemen' van die component kan leiden tot onverwach-
te en nieuwe inzichten. In dit atikel wordt beschreven hoe een GIS in de eerstefase van het onderzoek is toegepast voor inte-
gratie, analyse en presentatie van de relevante gegevens. De nadruk ligt daarbij op een presentatiesysteem dat voor project-
medewerkers en projectleiders binnen het RIVM, maar indirect ook voor de opdrachtgevende beleidsmakers is ontwikkeld.
Trefwoorden: GIS/LIS, thematische kartografie, praktijk
Achtergrond
De luchthaven Schiphol heeft zieh tot doel gesteld om uit te
groeien tot een van de 'mainports' van Europa: een interna-
tionaal knooppunt van Europese en intercontinentale ver-
voersstromen. Om dit te bereiken zijn omvangrijke uitbrei-
dingsplannen opgesteld, waaronder de aanleg van een extra
Start- en landingsbaan. Voor deze uitbreiding is het opstel-
len van een milieu-effectrapportage (MER) vereist. In het
kader van deze MER dient een gezondheidskundige evalu
atie plaats te vinden. Het ministerie van VROM heeft het
Centrum van Chronische Ziekten en Milieu-epidemiologie
van het RIVM verzocht de 'Gezondheidskundige Evaluatie
Schiphol' (GES) voor te bereiden en te coördineren.
Het Schipholgebied herbergt een combinatie van funeties
zoals wonen, werken en recreeren. Het gebied kenmerkt
zieh door de aanwezigheid van milieubelastende, aan de
luchtvaart gerelateerde activiteiten op het terrein van Schip
hol en in de lucht. Bij het intensieve weg- en treinverkeer in
deze regio speelt de verkeersaantrekkende werking van
Schiphol een grote rol. Door de gecombineerde aanwezig
heid van milieubelastende funeties is sprake van (cumulatie
van) verschillende milieuproblemen zoals luchtverontreini-
ging, geluidsoverlast en geurbelasting. De verschillende
milieufactoren vertonen uiteenlopende ruimtelijke patronen.
Vandaar dat gekozen is voor het gebruik van een GlS-sys-
teem om de gegevens over milieuverontreiniging te integre
ren, te analyseren en te presenteren.
Een deelproject van de GES bestond uit de kartografische
presentatie van de voor het onderzoek verzamelde ruimtelij
ke gegevens. Dit aspect zal hier de meeste aandacht krijgen.
Van vrijwel alle ruimtelijke informatie die in het kader van
het project is verzameld zijn kaartbeelden opgebouwd, die
vervolgens bij een zijn gevoegd tot een presentatiesysteem.
De bouw van het presentatiesysteem diende een aantal
doeleinden:
1Het zou op een snelle en exploratieve manier een ruim
telijke situatieschets van het onderzoeksgebied moeten
geven.
2. Het zou inzicht moeten verschaffen in de bruikbaarheid
van de aangeleverde gegevens.
3. Het zou een illustratie moeten geven van de presenta-
tiemogelijkheden van GIS in dit onderzoek en in
milieu-epidemiologisch onderzoek in het algemeen.
De beoogde gebruikers van het systeem zijn in eerste
instantie de milieu-epidemiologische onderzoekers van het
RIVM. Milieu-epidemiologen vormen - niet alleen binnen
het RIVM - een betrekkelijk nieuwe doelgroep, die in haar
onderzoekspraktijk veel baat zou kunnen hebben bij het
gebruik van GIS. In tweede instantie zou het systeem ook
gebruikt kunnen worden door de opdrachtgevers van de
GES, de beleidsmakers van VROM.
Voor de integratie van de gegevens en de opbouw van het
presentatiesysteem is gebruik gemaakt van het GIS-pakket
SPANS (versie 5.21 voor PC's, welke draait onder OS/2)
en de bijbehorende presentatiemodule SPANS MAP (versie
1.01). SPANS is, naast Arc/Info, een van de GIS-software
platforms die binnen het RIVM is gei'mplementeerd. Het is
een rastergeorienteerd pakket dat zieh kenmerkt door een
ruime analytische functionaliteit, maar vooral ook door een
zeer gebruikersvriendelijke interface. Dit maakt SPANS tot
een GIS dat relatief eenvoudig toegankelijk is voor nieuwe
gebruikers zoals milieu-epidemiologen.
Inhoud
Het doel van dit artikel is meerledig. Enerzijds wil het de
lezer laten kennismaken met de toepassing van GIS in een
betrekkelijk nieuw toepassingsveld als de milieu-epidemio
logie. Anderzijds wordt een beeld gegeven van de ontwik-
keling van het presentatiesysteem. Daarbij komen niet
alleen de opzet en inhoud van het systeem aan de orde maar
ook de daarbij behorende gegevensacquisitie en -integratie
in SPANS. Tenslotte wordt geevalueerd of het presentatie
systeem voldoet aan de hierboven genoemde vooropgestel-
de doelen.
KT 1994.XX.2
41
