Figuur 6. Bij de Zweedse nationale atlassen stimuleert de papie
ren versie tot verdere Studie in het electronische deel (tekening
A. Lurvink).
beeldscherm naast elkaar kaarten en attribuutgegevens
afbeeldt.
De Zweedse nationale atlas toont ook een verschuiving van
de atlasfuncties door een scheiding tussen het papieren en
het digitale deel. Dat heeft een rolverdeling veroorzaakt. De
papieren atlas zorgt voor interesse in een thema, en toont de
achtergronden en de meest sprekende kaarten. die een
selectie vormen van het totaalaanbod aan kaarten dat de
PC-versie bevat. Wanneer men door een thema geboeid
raakt en er meer van wil weten, schakelt men van de papie
ren versie over op de digitale, voor referentiedoeleinden of
ook voor numerieke analyse. Dat is een nuttige splitsing
van de functies, die ook tot een betere marketing van geo-
grafische informatie bij kan dragen. De functie van de pa
pieren atlas is een rhetorische, die ter overtuiging dient; de
functie van de PC-atlas is er een van referentie en analyse.
Nieuwe structuren voor nationale atlassen
Het structureren gaat in de eerste plaats door een indeling in
groepen van bij elkaar hörende thema's: men zou dat een
verticale geleding kunnen noemen. De Italiaanse nationale
atlas heeft behalve deze verticale geleding in 4 themagebie-
den, 40 secties en 73 thema's ook een horizontale indeling,
die wordt gekenmerkt door temporele en dynamische
aspecten. Naast de volgorde in de tijd vormt ook het milieu
een verbindend element tussen de themagebieden, omdat
het vanuit het gezichtspunt van praktisch alle themagebie
den wordt bekeken. Datzelfde toont ook de Spaanse natio
nale atlas, waarin men het landschap enerzijds als natuurlijk
milieu weergeeft, maar anderzijds als resultante van de
inwerking van fysische en menselijke factoren of krachten,
en ook nog eens vanuit de gezichtspunten van de milieupro-
blematiek, waarbij degradatie, aantasting en verandering
benadrukt worden. In de Italiaanse atlas is er binnen elk
thema ook nog eens sprake van een verdieping, omdat er
naast de eenvoudige overzichtskaarten verschillende com-
plexe detailkaarten worden gebracht. Dit verschijnsel van
de toenemende verdieping in de thema's is vergelijkbaar
met een toenemende geografische en taxonomische detail-
lering, en het draagt bij tot een meer open structuur van de
atlas.
Men heeft de volgende mogelijkheden ontwikkeld ter struc-
turering van de inhoud van nationale atlassen: men kan
door het veranderen van de schaal meer de nadruk leggen
op belangrijke thema's. Men kan door een bepaalde volgor
de van de kaarten causale verbanden suggereren. Men kan
door een tijdsserie de ontwikkeling van een verschijnsel
tonen. Door een afwisseling van analyse- en synthesekaar-
ten kan men zowel een serie kaarten afperken als daarin een
hierarchie aanbrengen. Door de overlay- of window-moge-
lijkheid kan men details zichtbaar maken, en tenslotte kan
men, om complexe beeiden beter te kunnen onthouden,
deze vereenvoudigen. De nieuwe Franse nationale atlas zal
daar voorbeelden van geven. Het niveau van ontwikkeling
van de atlaskartografie is zichtbaar uit de relatieve toename
van synthesekaarten in de hier behandelde nationale atlas
sen. Voor de Spaanse nationale atlas is ter afsluiting een
speciaal synthese-katern voorzien.
Voor referentiedoeleinden heeft men in papieren atlassen
indexen voor geografische namen en voor kaartthema's ont
wikkeld, en voor de eerste ook coördinatensystemen. Deze
zijn zonder problemen ook ingezet in de digitale omgeving,
die bovendien het voordeel heeft dat men namen of kaart-
elementen extra kan laten opvallen door ze op het beeld
scherm te laten 'blinken'Bij die referentiemechanismen
hoort ook het aan en uit kunnen schakelen van de kaartrand
of het kaartkader met de daarin opgenomen locatiemerken,
die naar meridianen en parallellen verwijzen of naar
geografische eenheden die op dezelfde lengte of breedte
liggen. De Zweedse PC-atlas toont, wanneer men deze
optie kiest, telkens de geografische coördinaten van de Cur
sor. Een bijkomend voordeel van de digitale omgeving is de
mogelijkheid van electronische atlassen om naar kaarten
van hetzelfde gebied te verwijzen die een ander thema heb-
ben, maar overeenkomstige patronen tonen.
In de Franse interactieve regionale atlassen van Reclus kun
nen thematische gegevens ook worden geaggregeerd naar
grotere telgebieden. Dat is voor het kaartgebruik een door-
braak, omdat het in Staat steh om te ontdekken hoe de
patronen veranderen met de af- of toename van de schaal.
Deze interactieve atlassen hebben de mogelijkheid om de
gegevens relatief dan wel absoluut weer te geven, of alle
gebieden op de kaart te tonen die aan een combinatie van
eisen beantwoorden.
Men kan electronische atlassen verdelen in:
1'view only' atlassen, waarbij men de wijze van afbeel-
den van de opgeroepen kaartthema's niet kan verande
ren;
2. 'interactieve' atlassen, waarbij de gebruiker de kleuren
en de klasse-indeling kan beinvloeden;
3. 'analyse' atlassen waarbij men elke gewenste combina
tie van attribuutgegevens kan visualiseren en analyse-
ren.
In deze digitale omgeving heeft het nauwelijks nog zin om
een bepaalde volgorde van de kaarten aan te houden.
Slechts bij het view-only type is het mogelijk een default-
of standaardvolgorde van de kaarten in te bouwen. De tot
nu toe in electronische atlassen gepresenteerde thematische
KT 1994.XX.3
24
