m
Um
ije/jh
ruimtelijke gegevens - die veelal werden gepresenteerd op
gelijke schalen en met een gelijke mate van generalisatie -
te vergelijken, over elkaar heen te leggen op of een andere
manier te combineren (bakker, van elzakker
ormeling, 1987). Betekent dat ook dat er geen verschil is
tussen een op de Computer gebaseerd GIS en een electroni-
sche atlas?
siekierska (1991) maakt een onderscheid tussen drie soor-
ten electronische atlassen, een onderscheid dat vooral geba
seerd is op de hoeveelheid interactie die wordt toegelaten,
en op de analytische mogelijkheden:
1. electronische 'plaatjesboeken' (view-only Systems);
2. het genereren van kaarten naar behoefte;
3. analytische kartografie gebaseerd op een GIS-concept.
De eerste editie van de Electronic Atlas of Arkansas was
een duidelijk voorbeeld van een electronisch plaatjesboek
op diskette. Het doel van de atlas was het verschaffen van
informatie over Arkansas aan de zakenwereld, Scholen,
bibliotheken en aan het algemene publiek. De atlas wordt
ook gebruikt door verschillende overheidsinstellingen in
een poging om het bedrijfsleven en de industrie meer in
Arkansas te interesseren. Individuen zullen de atlas zo goed
als op dezelfde manier gebruiken als een conventionele
atlas, zij het dat de kaarten en de teksten nu op een compu-
terscherm verschijnen (SMITH, 1988). Moderne versies van
de electronische plaatjesboeken verschijnen tegenwoordig
op CD-ROM en hebben ook al multi-media kenmerken (zie
bijvoorbeeld de Picture Atlas ofthe World in figuur 1).
Wat meer flexibiliteit om tegemoet te komen aan de
behoeften aan informatie wordt geleverd door electronische
atlassen - mogelijk met een kennissysteen interface - die
kaarten naar wens produceren, zoals het prototype van het
Nederlandse Nationale Atlas Informatiesysteem en het
RIA2-systeem van de Rijksplanologische Dienst (RPD)
(koop ormeling, 1990).
Figuur 1. De Picture Atlas of the World: een multi-media electro
nisch plaatjesboek op CD-ROM.
De Electronic Atlas ofCanada gaat verder dan kaarten en
biedt ook mogelijkheden voor het opvragen van informatie
uit het gegevensbestand (database query) (figuur 2) en
allerlei analytische functies (siekierska Taylor, 1991).
Het eerste doel van de Electronic Atlas ofCanada was de
analyse en weergave van gegevens ten behoeve van besluit-
vorming binnen de federale overheid. Juist vanwege de
extra analytische functionaliteit wordt de Electronic Atlas
ofCanada vaker beschouwd als een GIS dan, bijvoorbeeld,
de Electronic Atlas of Arkansas. De laatste atlas kan echter
ook voor analytische doeleinden worden gebruikt, maar de
analyse vindt dan 'met de hand' plaats, of in de hoofden
van de atlasgebruikers, zoals dat gebeurt met traditionele
atlassen in boekvorm. Het derde type electronische atlassen
wordt gekenmerkt door een analytische Software functiona
liteit, welke de gebruikersanalyse van de verschafte geogra-
fische informatie vergemakkelijkt.
Aan de andere kant geven siekierska Taylor (1991,
p. 14) impliciet aan dat de Electronic Atlas ofCanada een
electronische atlas is en geen GIS, omdat hij "een uiteenlo-
pende reeks kartografische functies bevat, die nodig zijn
voor het produceren en ontwerpen van uitgebreide electro
nische kaarten en voor het uitvoeren van interactieve karto
grafische analyses". Ik vind dat er bij deze verklaring
vraagtekens gezet kunnen worden, omdat een kartografi
sche functionaliteit een van de wezenlijke kenmerken van
een GIS moet zijn, met het oog op het gebruik daarvan als
hulpmiddel bij analyse en weergave.
Momenteel schijnt er echter toch een zekere mate van over-
eenstemming te zijn, dat een electronische atlas niet hele-
maal hetzelfde is als een GIS. Inderdaad wordt er bij elec
tronische atlassen - meer dan het geval is bij de meest
toegepaste GISsen die nu op de markt zijn - de nadruk
gelegd op het gebruik van kartografische methoden voor de
analyse en presentatie van geografische informatie. En in
meer of mindere mate kan deze kartografische nadruk lei
den tot de afwezigheid of verwaarlozing van de andere ken
merken van een GIS, zoals die uit bovenstaande GlS-defini-
tie naar voren kwamen.
Op deze manier beschouwd is het gevoelsmatige verschil
tussen een electronische atlas en een GIS ten dele misschien
het gevolg van het feit dat het totale GIS-concept van de
integratie nog altijd in een Stadium van ontwikkeling ver-
keert. Per slot van rekening bevindt de door de technologi
sche ontwikkelingen gestuurde integratie van de geo- en de
karteringsdisciplines zieh ook nog altijd in een groeiproces.
Met het oog op de ontwikkeling van de electronische atlas
sen - en in het licht van hetgeen tot dusver besproken is -
lijken de atlaskartografen te behoren tot de vertegenwoordi-
gers van ons vakgebied aan het front van die integratie.
Misschien dat wanneer GISsen en electronische atlassen
wat meer tot rijpheid komen de verschillen kleiner en klei
ner worden.
Maar electronische atlassen zullen altijd een speciaal soort
GIS blijven, vanwege hun kenmerkende manieren voor het
struetureren van het informatie-aanbod. ormeling (1992)
heeft dit tot uitdrukking gebracht door te stellen dat het
belangrijkste verschil tussen een electronische atlas en een
GIS de toegevoegde 'verhaalcapaciteit' zal zijn, die bij-
KT 1994.XX.3
COMING SEPTEMBER '92!
The whole world is at your fingertips—
all 7 continents and more than 200 coun-
trles—with our latest CD-ROM title,
More than 900 captioned
photographs Audio and video clips
highlighting language and musical
traditions around the world
More than 800 interactive maps
9 Essays on each country
Animations on latitude and
longitude, map projections, and j
more Pop-up glossary
28