Figuur 2. Configuratie van de database van de Electronic Atlas of
Canada (bron: siekierska Taylor, 1991, p. 17).
voorbeeld kan worden gebruikt ter nadere verklaring. Deze
lijnen volgend, kan een electronische atlas ook wel gedefi-
nieerd worden als: een geautomatiseerd geografisch infor-
matiesysteem - dat is gerelateerd aan een bepaald gebied of
een bepaald thema, in samenhang met een specifiek doel -
met een aanvullend verhalend vermögen waarin kaarten een
dominerende rol speien.
Electronische atlassen en kartografische soft-
warepakketten
Het tweede type electronische atlassen dat in de vorige
paragraaf genoemd werd is het type dat kaarten genereert
'naar behoefte'. Het onderscheiden van dit specifieke type
electronische atlas en de constatering dat kaarten ook naar
behoefte tot stand kunnen komen in een GIS (zoals aange-
geven in de vorige paragraaf), kan aanleiding geven tot vra-
gen over het verschil tussen electronische atlassen en karto
grafische ontwerp-softwarepakketten. Deze vraag wordt des
te relevanter als we beseffen dat sommige electronische
atlassen (zoals de PC-Atlas van Zweden (Arnberg, 1991)
of de Electronic Atlas of Canada) aan hun gebruikers de
mogelijkheid bieden tot het invoeren van eigen gegevens en
het omzetten daarvan in kaarten, die ofwel alleen verschij-
nen op het computerscherm ofwel op papier afgedrukt kun
nen worden.
De volgende soorten kartografische ontwerpsoftware kun
nen onderscheiden worden (ten dele naar KELLER
waters, 1991):
1. Tekenpakketten (bijvoorbeeld FreeHand, Illustrator,
CorelDraw);
2. CAD (Computer Aided Design)-pakketten (bijvoor
beeld MicroStation, AUTOCAD);
3. Thematische kaartconstructiepakketten (bijvoorbeeld
GIMMS, THEMAK2, Atlas*PRO, Cart/o/GRAPHIX);
4. GIS-pakketten (bijvoorbeeld Atlas*GIS, ARC/INFO,
MAP II, Cart/o/INFO);
5. Kennissystemen voor kaartontwerp (bijvoorbeeld
WANG, 1992).
AI deze Software kan worden gebruikt om kaarten te ont-
werpen, onafhankelijk van de gegevensinvoer. Met uitzon-
dering van de GIS-pakketten beperkt de functionaliteit van
de Software zieh vooral tot het ontwerpen van kaarten, en
dit is het verschil met electronische atlassen, die op het
moment ofwel geen kaartontwerp functionaliteit hebben
(electronische plaatjesboeken) ofwel veel meer zijn dan
alleen maar een ontwerppakket, al is het alleen maar van-
wege het geografische gegevensbestand dat al een deel
vormt van de electronische atlas, het analytische vermögen
ervan en de toegevoegde verhalende struetuur. Deze laatste
vormt ook het verschil tussen een GIS en een electronische
atlas, zoals al uiteen is gezet in de vorige paragraaf.
Electronische atlassen zijn ingesteld op het voldoen aan de
behoeften aan geografische informatie en kaarten zijn een
van de middelen die daarvoor worden gebruikt. Kaartont-
werp-pakketten beperken zieh alleen tot het produceren van
die kartografische hulpmiddelen, onafhankelijk van het feit
of die kaarten worden gedrukt op papier of alleen verscho
nen op het computerscherm. Omdat tegenwoordig steeds
meer kennis op het gebied van kaartontwerp wordt opgeno-
men in de Software, valt te verwachten dat het grootste deel
van de functionaliteit van thematische kaartconstructiepak
ketten, of in de toekomst zelfs van kaartontwerp kennissys
temen, een onderdeel kunnen gaan vormen van electroni
sche atlassystemen, die geschikt kunnen worden gemaakt
voor het invoeren van iemands eigen gegevens.
Maar electronische atlassen zouden, naar mijn mening, niet
de onbelemmerde ontwerpflexibiliteit moeten hebben van,
bijvoorbeeld, teken- en CAD-softwarepakketten. Ik denk
dat het een wezenlijk kenmerk van electronische atlassen is,
dat hun gebruik door kartografen voor kaartontwerpdoel-
einden slechts van marginaal belang is.
Electronische atlassen worden vooral gebruikt om tegemoet
te komen aan specifieke behoeften aan ruimtelijke informa
tie, en er kan bijvoorbeeld behoefte zijn aan een geogra
fisch verhaal. De gebruikers ervan zouden kartografen kun
nen zijn, maar meestal zijn het dat niet. Daarom zou een
electronische atlas allereerst - bij wijze van 'default' - de
geografische informatie die is opgeslagen in het gegevens
bestand op de in kartografisch opzicht meest wenselijke
manieren moeten overbrengen.
Tenzij de gebruiker duidelijk aangeeft dat hij iets anders
wil, zou hij/zij normaal gesproken niet gevraagd moeten
worden om te beslissen hoe de ruimtelijke informatie gra
fisch moet worden weergegeven. Als kartografen hebben
wij de taak om de gebruikers - via de Software - te helpen
bij het genereren van de kaarten, die het beste toegepast
kunnen worden om een antwoord te geven op bepaalde vra-
gen of behoeften. Hoe de kaart eruit ziet is noch een
behoefte, noch een doel! Kaarten zijn middelen om aan
bepaalde doelstellingen tegemoet te komen, ze zijn op zich-
zelf geen doel.
KT 1994.XX.3
29
MAP/OVERLAY
DEFINITION
CRT
CARTOGRAPHIC
SPECIFIC ATI ONS
FILES
DISPLAY AND
ANALYSIS
FILES
(RASTER)
