Het ontwerp voor een vervoerskaart voor het Westland
P. Benjaminse
Alweer enige jaren geleden ontstond bij mij het verlangen
om meer op het gebied van vervoerskaarten te doen, een
deelgebied van de kartografie dat in Nederland een onder-
geschoven kind vormde.
Niet alleen zijn vervoerskaarten vaak pover in leesbaarheid,
ook esthetisch zijn ze vaak niet om aan te zien.
De eerste aktie om tot meer inzicht te komen in hoe deze
kaarten er anders uit zouden kunnen zien, was de aanleg
van een kaartenverzameling van openbaar-vervoer-
(OV-)kaarten uit de hele wereld. Daarvoor zijn destijds alle
openbaar-vervoerbedrijven aangeschreven. Deze bedrijven
stuurden in ruime mate hun lijnennetkaarten toe. Ook heb
ik contact gezocht met Guus Andreas en Paul Mijksenaar
om te proberen gemeenschappelijk orde in deze materie aan
te brengen. Het ontvangen kaartmateriaal bleek een aardige
vergelijking mogelijk te maken; zodanig dat er binnen de
tentoonstelling Maps een aparte sectie voor deze kaarten
kon worden ingericht. Mede om deze tentoonstelling te
realiseren werd toen de Stichting voor Vervoerskartografie
opgericht. Het Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV) was,
als opdrachtgever voor de kaart voor de Reiswijzer in Den
Bosch en Eindhoven, inmiddels ook gei'nteresseerd geraakt
in het thema standaardisatie OV-kaarten en vroeg mij om
uitgangspunten voor een projectgroep op te stellen. Deze
projectgroep is verder een eigen leven gaan leiden en nam
daarmee de wind uit de Zeilen van de Stichting voor Ver
voerskartografie. Het project vlotte echter niet erg en toen
er na twee jaar eindelijk een testkaart voor Nijmegen werd
gepresenteerd, bleek de kwaliteit daarvan niet boven een
grauwe middelmaat uit te komen. Daarbij leken de wensen
van de reizigers ook buiten beschouwing gelaten.
Dat was voor mij dan ook aanleiding om zelf een enquete te
houden onder de openbaar-vervoer-reizigers bij uitstek,
namelijk de leden van Rover (Reizigers Openbaar Ver
voer). In deze enquete werden vele mogelijke variabelen
gepresenteerd met betrekking tot symboolkeuze, enkele of
meerdere lijnvoering, beschrifting, corpsgrootte, kleurkeuze
enzovoort. Daarnaast werd gevraagd welke dementen er in
een stadsvervoerskaart zouden moeten worden opgenomen.
Deze enquete had een goede respons en leverde, mede door
de verwerking ervan door twee Studenten van de Hoge-
school Utrecht studierichting Geoinformatica, vele dankba
re inzichten op over de wensen van de reizigers.
De eerste kaart waarin de enqueteresultaten konden worden
verwerkt was een kaart voor het streekvervoer van West-
nederland in het Westland. Alhoewel hier natuurlijk niet
alle dementen met betrekking tot stadsvervoerskaarten
konden worden opgenomen, is wel gepoogd om de kaart
zoveel mogelijk diepte mee te geven.
Allereerst werden in de ondergrond allerlei landschapsken-
merken opgenomen, zoals differentiatie naar bebouwing,
industriegebieden, sportparken, bos, duinen en, essentieel
voor het Westland, de Glazen Stad. Aan deze ondergrond
werd het wegenpatroon toegevoegd, alsmede Symbolen
voor de stads- en dorpskemen. Voor de thema-informatie
kreeg iedere vervoerslijn een eigen kleur, van gelijke waar-
de, waarbij voorkomen moest worden, dat lijnen van
dezelfde kleur naast elkaar zouden lopen of elkaar zouden
kruisen. Tevens werden strengen van meer dan drie lijnen
vervangen door lijnbundels om kleurinterferentie te voorko
men. Aan de lijninformatie werden themasymbolen toege
voegd voor eindhaltes, overstappunten en lijnnummerher-
haling, waarin de kleuren van de lijnvoering weer
terugkwamen. Als extra element werden de haltes opgeno
men die ook in de dienstregeling voorkomen zodat een
betere tijd/plaatsbepaling voor de reiziger mogelijk wordt.
Naast een correcte weergave van de thema-informatie is
ook geprobeerd deze kaart aantrekkelijk te maken voor de
gebruikersgroep. Dit is gedaan door onder meer pictorale
Symbolen te gebruiken om de stads- en dorpskernen aan te
geven alsook door toevoeging van tekeningen van enkele
bezienswaardigheden binnen het vervoersgebied, zoals het
stadhuis van Delft, het Binnenhof en het Vredespaleis in
Den Haag en de Euromast in Rotterdam. In de nieuwere
kaarten voor andere vervoersgebieden van Westnederland
is het aantal pictorale Symbolen nog verder uitgebreid.
Een gewone lijnennetkaart wordt slechts dan geraadpleegd
wanneer de reiziger een verbinding opzoekt. Een aantrekke-
lijke lijnennetkaart zal de reiziger echter proberen te verlei
den om vaker van het openbaar vervoer gebruik te maken.
En daar gaat het bij deze kaarten om.
Noot
Paul Benjaminse is eigenaar van Carto Studio, Leidsestraat 32,
1017 PB Amsterdam (tel. 020-4220452, fax 020-6260873).
34
KT 1994.XX.3
