Bijzondere aspecten van nautische kartografie
K.F. Witteveen
De nautische kartografie, zoals die wordt beoefend door de Dienst der Hydrografie, vormt wel een heel bijzonder specialis-
me binnen ons vakgebied. Bijzonder omdat de op de kaart weergegeven topografie van kusten, zeegaten en zeeen niet zicht-
baar is en steeds verändert. Bijzonder ook vanwege de verantwoordelijkheid van de kartografen. Een zeeman is verplicht
een bijgewerkte Zeekaart van het gebied waar hij vaart aan boord te hebben. Een watersporter die op open water vaart
wordt geacht de Hydrografische Kaart, die hij aan boord heefi, bij te houden. De Dienst der Hydrografie is verantwoorde-
lijk voor het verschaffen van de benodigde informatie voor beide gebruikers, en kan bij een ongeval zelfs ter verantwoor-
ding worden geroepen als op de gebruikte kaart gegevens, die bekend hadden kunnen zijn, niet ofniet juist gekarteerd zijn!
In onderstaand artikel leest u er meer over.
Trefwoorden: kaartproduktie; hydrografische kartografie; achtergronden
Sinds 1874 wordt het uitgeven van Zeekaarten en andere
nautische publikaties in Nederland verzorgd door de Ko-
ninklijke Marine. Destijds was het Ministerie van Oorlog
het enige ministerie dat een rol speelde op zee. Het lag voor
de hand dat dit ministerie zieh bezig ging houden met karte
ring van de Nederlandse wateren. Het verkennen, bemeten,
onderzoeken, rapporteren over en karteren van de kusten,
zeegaten en zeeen was van groot belang voor marinesche-
pen en voor de koopvaardij.
Ook heden is dat nog het geval. De doelstelling van de
Dienst der Hydrografie omvat het verzorgen van hydrografi
sche opnemingen op het Nederlandse continentaal plat en
rond de Nederlandse Antillen en Aruba en het verzorgen en
uitgeven van kaarten en andere hydrografische publikaties.
Daarnaast heeft de Dienst een taak in het adviseren en
ondersteunen van de Koninklijke Marine en het adviseren
van diverse ministeries op nautisch en marien-geodetisch
gebied.
De Dienst der Hydrografie heeft een bureau in Den Haag,
hoofdzakelijk bemand door burgerambtenaren, en drie
gespecialiseerde zeeschepen voor hydrografisch-oceano-
grafisch onderzoek die door militairen worden bemand.
Produkten van de Dienst der Hydrografie
Voor een veilige navigatie op open water zijn kaarten, een
Zeemansgids, stroomatlassen en dergelijke onmisbaar. De
Dienst der Hydrografie geeft Zeekaarten en Hydrografische
Kaarten uit. Daarover hieronder meer. Eerst volgt een over-
zicht van aanvullende boekwerken en publikaties die even-
eens door de Dienst worden uitgegeven.
The Netherlands Coast Pilot beschrijft het zeegebied voor
de Nederlandse en Belgische kust met de havens en de toe-
gangen daartoe. Het boek vormt een aanvulling op de kaart
en bevat tal van wetenswaardigheden en nautische informa
tie die niet gekarteerd kan worden. De Vaargids voor de
Nederlandse en Belgische kust geeft een uitvoerige be-
schrijving van een 40-tal jachthavens längs de kust. Deze
gids is speciaal voor de recreatievaart geschreven.
Voor informatie over getij strömen en verschillen in water-
hoogte is er het boekwerk Waterstanden en strömen längs
de Nederlandse kust en aangrenzend gebied, een combina-
tie van getijtafels en een viertal stroomatlassen. Tevens is er
een vijftal stroomatlassen verkrijgbaar van de Noordzee, de
Waddenzee en de zeegaten.
Overige publikaties (zie ook de bij dit KT gevoegde folder
Editie 1995... Uw veiligheid, onze zorg
Deep Draught Planning Guide: een boekwerk bestemd
voor de routeplanning van diep stekende schepen;
Lichtenlijst: bevat een opsomming en beschrijving van
alle navigatielichten in Nederland en aangrenzende
gebieden;
Betonningssystemen in Nederland;
Dieptestaat: bevat dieptegegevens per vaarwater (min-
ste dieptes in het midden van het vaarwater en minste
dieptes aan beide zijden van het vaarwater);
Tekens en afkortingen voorkomend op zeekaarten;
Wrakkenregister.
Zeekaarten en Hydrografische Kaarten
Er zijn bij de Dienst der Hydrografie twee afdelingen karto
grafie, de afdeling Zeekaarten en de afdeling Hydrografi
sche Kaarten.
Zeekaarten
De Dienst produeeert vanaf 1874 Zeekaarten ten behoeve
van een veilige navigatie. In de archieven zijn schitterende
staaltjes van vakmanschap te vinden. Oude kopergravures,
mooi versierde kaarten, kaarten van tot dan toe onbekende
kusten en kaarten met blinde gebieden, gebieden waar nog
geen dieptemetingen uitgevoerd waren.
De zeekaart van deze tijd vertoont geen blinde gebieden
meer. Het Nederlandse zeegebied wordt regelmatig opge-
meten, zodat het verloop van de zeebodem redelijk bekend
KT 1994.XX.4
17
