Beheersplan heeft een integraal karakter en omvat zowel de
waterkwantiteit als -kwaliteit, de bodem en oevers en het
vaarwegbeheer van de Rijkswateren. Alleen het beheer van
de waterkeringen valt er buiten.
Naast deze landelijke beleids- en beheersplannen wordt er
ook gewerkt aan regionale plannen voor de kustzone. Een
recent voorbeeld hiervan is de Nota Waddenzee (1993), ook
wel Pianologische Kernbeslissing Waddenzee geheten.
Deze integreert het ruimtelijk, milieu- en waterbeleid en
heeft als hoofddoelstelling: de duurzame bescherming en
ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied. De nota
bevat veel ruimtelijke informatie in tekstvorm en in eerste
versie slechts een overzichtskaart 1:250.000 met een
begrenzing van het gebied. Na inspraak zijn ook twee the
matische kaarten toegevoegd (waarvan een op basis van de
Wadatlas) met globale zoneringen voor recreatie en visserij.
Voor meer kaarten wordt verwezen naar de uitwerking in
onder meer Streek- en bestemmingsplannen en het binnen
kort op te stellen Beheersplan Waddenzee.
Voor het opstellen van beleids- en beheersplannen worden
veel technische rapporten en andere studies gemaakt. Hier-
toe behoren ook de Watersysteemverkenningen. Een goed
voorbeeld hiervan is Trends en toestand zoute wateren
1980-1990 (1991) over de fysische, chemische en biologi
sche toestand van de watersystemen in de Deltawateren, de
Noordzee en de Waddenzee, in relatie tot de verschillende
gebruiksfuncties (figuur 8). Deze rapportage omvat
240 bladzijden, waarvan 50 met kaarten in kleur (bijna
21%), die deels afkomstig zijn uit de Wadatlas en de con-
cept Noordzee-atlas.
In het kader van de watersysteemverkenningen is ook
gezocht naar een overzichtelijke gestileerde weergave hier
van. Dit heeft geresulteerd in de Water Mondriaan (stut-
terheim van buuren, 1994). Hierin kan per stroomge-
bied, watersysteem en type de toestand voor een bepaald
doel worden weergegeven (figuur 9). Zo kan een rood vakje
betekenen dat de kwaliteit onvoldoende is, of dat de veilig-
heid bij hoogwater niet gewaarborgd is. Groen geeft aan dat
het watersysteem voor het gekozen doel in orde is.
Waren de kaarten voor de tweede nota waterhuishouding
nog handmatig vervaardigd, die van de derde nota zijn des-
tijds onder grote tijdsdruk op een van de eerste Apple
Macintosh/FreeHand Systemen gemaakt. Alle kaarten en
andere figuren uit de overige met name genoemde nota's en
rapporten zijn eveneens hiermee gemaakt en in offset
gedrukt. Voor de meeste rapporten wordt echter een een-
voudiger opzet gekozen, omdat deze publikaties bedoeld
zijn voor een kleinere kring van specialisten. Dan worden
kaarten nog met de hand getekend of direct uit een GIS of
andere applicatie geplot en zonder verdere kartografische
bewerking vermenigvuldigd op een kopieerapparataat, al
dan niet in kleur.
Geografische Informatiesystemen
Rond 1988 zijn de eerste GIS-programma's bij Rijkswater-
staat ge'introduceerd. AI vrij snel is Arc/lnfo als standaard
gekozen, maar er zijn ook andere pakketten in gebruik. De
hier beschreven toepassingen werken op MARIS na alle-
maal met Arc/lnfo.
Door middel van een aantal proefprojekten heeft GIS zieh
bewezen als een waardevol hulpmiddel voor kustbeheer.
Maar de ervaring leert dat tussen begin van de proef en het
operationeel zijn minimaal vijf jaar ligt. Het opbouwen en
actualiseren van bestanden kost vaak meer tijd dan gepland.
En de invoering van GIS vraagt meestal om een andere
manier van werken en heeft dus ook organisatorische
gevolgen.
GIS voor beheer en onderzoek
MARIS (een afkorting van MARiene Informatie Service) is
opgezet om het overzicht en de toegankelijkheid van de
verspreid aanwezige kennis en gegevens over de Noordzee
te verbeteren. Na enige jaren voorbereiding door de Direk-
tie Noordzee van Rijkswaterstaat is de stichting MARIS in
1989 van start gegaan. MARIS levert ruimtelijke informa
tie, meetgegevens en literatuuroverzichten over onderwer-
pen als delfstofwinning, geologie, oceanografie, hydrogra-
fie, milieu en scheepvaart. Bestanden worden op diskettes
voor PC geleverd, evenals een aantal programma's voor
presentatie van geografische informatie en voor meetgege
vens. Daamaast is MARIS ook data-makelaar. MARIS is
dus zowel een GIS als de organisatie er omheen.
MANS (wat Staat voor Management Analysis North Sea) is
ontwikkeld als hulpmiddel voor beleidsanalyses. Hiermee
moet het mogelijk zijn om een afweging van beleidsaltema-
tieven met betrekking tot het gebruik, de inrichting en het
beheer van de Noordzee te maken. Daarvoor is ook een
koppeling gemaakt met een aantal modellen. MANS is
sinds kort operationeel, maar de opbouw en actualisering
van bestanden loopt door.
Het projekt WADGIS is in 1989 opgezet om de mogelijk-
heden van een GIS voor het beheer van de Waddenzee te
onderzoeken. Begonnen is met het ontwikkelen van een
demonstratiemodel. Dit heeft als voordeel dat geen volle-
digheid of hoge nauwkeurigheid nodig is en dat het gebied
beperkt kan blijven tot een representatief deel van de Wad
denzee. Mede daarom was de demo al een jaar later gereed
(de leeuw, 1990). De demo kan van het gekozen gebied,
het kombergingsgebied van het zeegat van de Vlie, een
drietal kaarten produceren:
1kaart met erosie en sedimentatie in relatie met leidin-
gen;
2. kaart met scheepvaart met haar relaties, plus verboden
en onveilige gebieden;
3. kaart met kabels en leidingen met relaties en verboden
gebieden.
Ook kan de demo interactief de analyse uitvoeren voor het
verlenen van ontgrondingsvergunningen (alleen mogelijk
wanneer dieper dan 2,5 m en met uitsluiting van verboden
gebieden, leidingen, natuurgebieden).
Het succes van de demo was aanleiding voor de opzet van
een WADGIS voor de gehele Waddenzee op schaal
1:50.000. Bij het vaststellen van de inhoud hiervan is, net
als bij de demo, veel gebruik gemaakt van de Wadatlas. De
opbouw en actualisering van de bestanden vergt meerdere
jaren. Recent wordt ook extra aandacht gegeven aan de
KT 1994.XX.4
31