om
schap aan maandenlange conferenties
gepaard met bronnenstudie om het
gebied volgens eigen inzichten in te rich
ten; de nieuwe atlas werd dan ook niet
gebruikt.
Omdat naar de mening van de producen-
ten, gezien de huidige onrust op de Bal
kan, de inhoud van de atlas weer actueel
is, werd tot produktie van een facsimile-
uitgave besloten. De atlas is gebaseerd
op officiele volkstellingen van rond
1930, en veel van de geboden thema's
zijn niet opgenomen in Breu's Atlas der
Donauländer, gebaseerd op volkstellin
gen uit 1970 en 1980; met name de min-
derheden en de agrarische produktie zijn
toen niet zo uitgebreid geinventariseerd.
De Atlas of Central Europe toont niet
alleen het gebied van het huidige Honga-
rije of het Hongarije van voor de Eerste
Wereldoorlog, maar een groot deel van
Centraal Europa, tussen Karpaten en
Adriatische Zee, en van Leipzig tot de
Turkse grens. Doel van de atlas was
indertijd om de geografische, demografi
sche en economische omstandigheden
van Centraal Europa aan te geven. Dat is
kartografisch zeer verantwoord gebeurd;
de kaarten bieden een goed overzicht, de
gegevens zijn zeer uitgebreid gedocu-
menteerd, en het is een prestatie geweest
om al die gegevens, uit 10 landen, met
drie verschillende alfabetten, onder een
noemer te krijgen. Alleen voor Albanie,
waar Breu 40 jaar later in zijn Atlas der
Donauländer ook witte plekken hield,
staan soms vraagtekens.
De atlas is in zoverre een produkt van
zijn tijd, dat wat meer de nadruk gelegd
wordt op de Hongaarse positie, als expo-
nent van het westen; er is bijvoorbeeld
een prachtige negatieve correlatie in
beeld gebracht van de verbreiding van
het westerse christendom en van het
analfabetisme; zo ook een positieve cor
relatie tussen hoog geboortecijfer en
hoog percentage Slavische bevolking.
Daarnaast worden met een kaartje van de
ouderdom van de grenzen (Zevenburgen
was in 1919 al bijna 1000 jaar Hongaars)
de Hongaarse Claims nog extra onder-
steund, voozover de kaarten van de per-
centages van de verschillende taalgroe-
pen dat al niet deden.
Van de 171 kaarten gaan er 14 over
geografie en geologie (ze geven basisin-
formatie over het gebied); 20 over het
klimaat; 60 over de bevolking en diens
karakteristieken, zoals taal, godsdienst
en beroep; 43 over landbouw en veeteelt;
6 over mijnbouw en industrie (dat geeft
al aan hoezeer dit deel van Europa voor
de oorlog nog agrarisch was), 22 over
verkeer, vervoer en handel, en 6 zijn
gewijd aan overige thema's.
Een atlas die op het eind van de oorlog
vervaardigd is in een frontgebied werd
natuurlijk op siecht papier gedrukt met
gebrekkige technieken (in dit geval met
het Rotaprint procede). Door het grote
aantal medewerkers bleek er ook geen
eenheid te zijn in de basiskaarten;
bovendien veranderde de politieke inde-
ling van Centraal Europa in de loop van
de produktietijd. Dat leidde ertoe dat de
verschillende kaarten niet steeds opti-
maal met elkaar te vergelijken waren. De
facsimile-uitgave bood de mogelijkheid
om dat te redresseren. Er zijn nu nieuwe
basiskaarten (van de hydrografie en van
de administratieve indeling) vervaardigd,
en die zijn digitaal, door de bij een
bepaalde classificatie hörende gebieden
aan te 'klikken', ingevuld. De huidige
stand van de techniek liet een veel uitge-
breider kleurgebruik toe (de oorspronke-
lijke atlas was alleen in het blauw, met
verschillende arceringen) - en daardoor
is de atlas, wat normaal bij facsimiles
niet voorkomt, veel beter te lezen en te
gebruiken dan het origineel. Aan de clas-
sificaties zelf is niets veranderd - dat
kon ook niet, want de uitgangsgegevens
waren niet meer beschikbaar.
Alle kaarten zijn nog vergezeld van de
verklärende teksten uit 1944. De
beschrifting van de kaarten zelf is in het
Hongaars; er werd in 1944 tegelijk met
de Engelse namelijk ook een Hongaarse
editie gedrukt. Het is jammer dat er geen
register van de gebruikte plaatsnamen
met hun officiele huidige equivalenten is
opgenomen; in het besproken exemplaar
ontbraken twee van de aangekondigde
171 kaarten; het commentaar erop was
wel aanwezig.
AI met al is deze Atlas of Central Euro
pe een indrukwekkende prestatie voor
een universitair instituut (dat nooit een
echte produktie-omgeving biedt!), goed
uitgevoerd, en een bewijs voor de bruik-
baarheid van de inzet van digitale tech
nieken voor facsimile-doeleinden.
F.J. Ormeling
Beeidend Onderzoek en Ontwerp
Grafische en Typografische Vormgeving
Kartografie
Computer Ondersteund Visualiseren
Interaktieve Presentatie Systemen
Kartografie
Redaktie
Ontwerp
Produktie
VRTI Design
Bezuidenhoutseweg 125
2594 AE Den Haag
Tel.: 070-382 44 50
1 Fax: 070-347 84 99
52
KT 1994.XX.4
