100
ZBS 37
A
De kaart op straat
Oklahoma
'995-1
NGT GEODESIA KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
Kepler. Het boek gaat echter niet alleen
over Mercator, maar het „voert de lezer
mee op verkenning in het hartje van het
wetenschappelijk Universum van de i6e
eeuw", zoals de inleiding mededeeit.
De inhoud is thematisch gestructu-
reerd, opgebouwd uit vijf delen, inge-
kapseld tussen een inleiding en een be-
sluit.
Deel i geeft inzicht in de wereldbeelden
en de weergave van de wereld vanaf
de antieke wereld tot het moment
waarop Mercator met zijn werk begon.
Zo wordt de „Geographia" van Ptole-
maeus, stammend uit de tweede eeuw,
uitvoerig behandeld. Dit werk werd in
de vijftiende eeuw bekend in het Wes
ten en had onmiddellijk grote invloed
op de kartografie van die tijd.
In deel n wordt de intellectuele invloed
op Mercator bekeken, alsmede de vele
contacten die hij had met invloedrijke
en machtige personen, zoals Karel v,
die graag van de diensten van Mercator
gebruik maakten omdat ze besehen dat
geografische kennis macht betekent.
Vooral Leuven en Duisburg, plaatsen
waar Mercator langdurig gewerkt heeft,
worden in het licht gezet.
Deel in gaat in op het meten van de
aarde, de instrumenten die daarbij wer
den gebruikt, zoals het astrolabium
waarvan Mercator er zelf een aantal
heeft vervaardigd, en de meetkundige
aspecten bij de projectie van de ronde
vorm van de aarde op een plat vlak.
Ook worden hoofdstukken besteed aan
Mercator als kalligraaf, als uitvinder
van de naar hem genoemde kaartpro-
jectie en als astroloog. Bij dit laatste
dient men te bedenken dat de astrolo-
gie in die tijd niet in het kwade daglicht
van nu stond, maar werd beschouwd als
een vorm van toegepaste sterrenkunde.
Deel IV, evenals deel Iii ruim 120 pagi-
na's beslaand, behandelt de globes en
kaarten door Mercator gemaakt, ge-
rangschikt per land. Een van de eerste
kaarten die Mercator vervaardigde, was
de kaart van Palestina, die in de toen-
malige religieuze onrust en streven naar
Bijbelse feitenkennis duidelijk in een
behoefte voorzag. Daarnaast komen de
kaarten van Viaanderen, Lotharingen,
Frankrijk, de Duitse Wereld, de Poolse
Kroongebieden en Zwitserland aan
bod. Deel v gaat in op de erfenis van
Mercator. Mercator had zes kinderen.
De drie zonen werden door hun vader
opgeleid om in zijn bedrijf werkzaam te
zijn; de een als kaartenmaker, de ander
als geleerde en de derde als uitgever.
Heiaas stierven zij relatief jong, waar-
door van het opbouwen van een dynas-
tie, zoals vaker voorkwam in ambachte-
lijke bedrijven, geen sprake kon zijn.
Op 18 maart 1604 verwierf Gerard
Mercator junior, de kleinzoon van
Gerard Mercator, de kopergravures van
zijn grootvader en verkocht ze voor een
aanzienlijk bedrag aan Jodocus Hon-
dius. In datzelfde jaar werd ook zijn
bibliotheek in Leiden geveild. Daarmee
was het lot van het familiebedrijf Mer
cator bezegeld.
Talrijke auteurs hebben bijdragen gele-
verd aan het boek. Elke bijdrage is van
hoog niveau en zeer leesbaar. Het boek
is buitengewoon rijk gei'llustreerd met
kaarten, Fragmenten van kaarten, ma-
nuscripten, atlassen, instrumenten, glo
bes, schilderijen, tekeningen en foto's;
een kunstboek van fors formaat en
hoogwaardig drukwerk. Door de the
matische opzet worden sommige facet-
ten uit het leven van Mercator verschei-
dene malen verteld, maar dat is beslist
niet hinderlijk, eerder prettig omdat
het in een andere context Staat.
Het is een boek waarvan men blij mag
zijn dat het gemaakt is. Een boek om in
de boekenkast te hebben staan om er
tijdens winteravonden in rond te reizen
en te verdwalen. Een mooi boek ook
om als geschenk te geven bij jubilea en
soortgelijke. Een boek dat in elk geval
in geen enkele bibliotheek mag ontbre-
ken.
M. J. P. M. Lemmens
In de Verenigde Staten is een „kaart op straat" geen
uitzondering. Mogelijk door gebrek aan andere
onderscheidende Symbolen wordt in veel staten de
grenslijn als beeidmerk gebruikt.
We zien dat bijvoorbeeld op de borden met de
nummers van de hoofdwegen (foto van „highway
100" in Missouri) of waarop Staat wie voor de
schoonmaak ervan zorgt (Arizona, samen met de
kaart wordt de bekende „organ pipe cactus" als
symbool gebruikt).
Op nummerborden van enkele staten zien we in
plaats van een streepje tussen de letters een minus-
cuul kaartje (Texas, New Jersey, Oklahoma).
Ook commerciele ondernemingen gebruiken het kaartsymbool: „Ice of Illinois";
hier is op de kaart ook de hoofdstad Springfield aangeduid, kennelijk Staat daar de
ijsfabriek.
(Alle foto's: Peter van der Krogt, zomer 1993.)
54
