i995_XXI"2
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
In de naoorlogse uitgaven verdwenen
alle propagandistische en militaristi
sche kaarten. Het lijkt alsof dit nog niet
van ganser harte ging. Het duurde
namelijk wel een aantal jaren voordat
de uitgever en redacteuren de nodige
objectiviteit hadden teruggevonden.
In de editie van 1954 verscheen Berlijn
als verdeelde stad. Vervolgens werd in
de atlas van 1961 voor de eerste maal de
territoriale organisatie van de NSDAP
met haar Gauen en Gauhauptstädte
onthuld. Dezelfde uitgave toonde ver-
volgens de locaties van de Joodse ghet-
to's en van de concentratiekampen:
Zwangsarbeitslager, Stammlager en
Vernichtungslager. Tevens bracht zij,
het lijkt wel met enige verongelijkte bit-
terheid, de strömen van vluchtelingen in
beeld die in 1945, veelal vöör de
Russische troepen uit, uit de Baltische
landen, Oost-Pruisen, Silezi, Pommeren,
Gallici, Wolhynie enzovoort waren ver-
dreven, een weergave die in de editie van
1979 door gebruik van andere kleuren en
Symbolen aanzienlijk werd verzacht. De
kaarten uit de Nazi-uitgaven van de ver-
spreiding van de Joden, overleefden in de
Israelische editie van 1970.
Aldus bieden de 100 Putzgeredities een
unieke gelegenheid de geschiedenis van
Duitsland te vervolgen van de tijd van
Bismarck en Keizer Wilhelm II via de
eerste wereldoorlog, de Weimarre-
publiek en de Hitlerperiode tot en met
de verdeling van Duitsland na 1945.
Tevens biedt deze serie een inzicht in de
verschillende manieren waarop deze
ontwikkeling in de loop der jaren in
het onderwijs werden gepresenteerd.
Daar in Duitsland voor educatieve uit
gaven de goedkeuring van de overheid
nodig is komt het officiele politieke
standpunt in de opeenvolgende uitga
ven steeds tot uitdrukking.
F.J. Ormelingsr.
Atlasredacteur krijgt
eredoctoraat
Op 2.5 november 1994 verleende de
Universiteit van Basel een eredoctoraat
aan prof.Dipl.Ing. Ernst Spiess, hoog-
leraar aan de Eidgenössische Tech
nische Hochschule te Zürich en redac-
teur van de Schweizer Weltatlas. In de
laudatio, die in het latijn werd uitge-
sproken, werd Spiess geprezen om zijn
geslaagde toepassing van de automatise-
ring op het terrein der thematische kar-
tografie, waardoor onder meer monito-
ring in kaartvorm van het milieu sterk
wordt vereenvoudigd. Voor geografen
wordt hierdoor de mogelijkheid gescha-
pen samen met pianologen tijdig op
veranderingen in te speien. Vervolgens
werd gewezen op Spiess' jarenlange
bemoeiingen, veelal in interdisciplinair
verband, de Schweizer Weltatlas te ver-
volmaken als leermiddel voor het voort-
gezet onderwijs en als informatiemedi-
um voor een groter publiek.
De atlas waarmee Spiess zijn sporen
verdiende verscheen voor het eerst
onder leiding van dr. A. Aeppli als
Schweizerische Mittelschulatlas in 1913.
Zij bereikte een grote hoogte op didac-
tisch en kartografisch terrein onder re-
dactie van de legendarische prof. Eduard
Imhof, die twee edities verzorgde en
destijds eveneens een eredoctoraat van
de Universiteit van Basel verwierf. In
de jaren 1980 nam Spiess de atlasredac-
tie van zijn leermeester Imhof over. Hij
veranderde de naam van de atlas in
Schweizer Weltatlas, moderniseerde de
inhoud, breidde het aantal kaartpagi-
na's aanzienlijk uit van 148 tot 176 en
volgde wat kartografische vormgeving
en esthetische verzorging betreft de stijl
van zijn voorganger. Ook de jongste
editie van 1994, geactualiseerd volgens
recente politieke ontwikkelingen, is
weer een lust voor het 00g. In totaal
nam hij drie edities voor zijn rekening,
alle drie in Duits-, Frans- en Italiaans-
talige versies.
Het eerbetoon dat door de eeuwenoude
Universiteit van Basel aan Spiess werd
verleend mag wel gei'nterpreteerd worden
als een onderscheiding voor de kartogra-
fie als geheel. De kartografie mag dan,
zoals wel is opgemerkt, geen 'grande
science' zijn, de diensten die zij aan ande
re disciplines verleent zijn onmisbaar.
F.], Ormelingsr.
rectificaties
Bij het artikel van prof. Ormeling sr. in
KT 1994.XIX.3 had in de Noten vermeld
moeten worden dat dit artikel een ver-
taling is van een bijdrage aan Karto
graphische Nachrichten 1994.6. Daarvan
hier alsnog melding.
In KT 1994.XIX.4 is de bijdrage aan de
rubriek De kaart op straat verzorgd
door Chr. Snabilie. Zijn naam is ten
onrechte vergeten.
In het artikel Bijzondere aspecten van
nautische kartografie van K.F. Witte
veen (KT 1994.XX.4) dient onder het
hoofdstuk 'Toenemend gebruik GPS'
(p. 21) gelezen te worden: "Deze cor-
rectie van 0,05 minuut (93 m) noord-
waarts en 0,09 minuut (97 m) oost-
waarts
In KT 1995.XX.1 is per abuis de auteurs-
naam weggevallen bij het commentaar
Ik vrees dat we verdwaald zijn. schatl.
Uw commentator was ir. R. van der
Schans (Fluitekruid 8, 6721 RG Benne-
kom, tel. 08389-13070). Onze excuses
hiervoor.
de redactie
netwerk
Afscheid Gerrit Staal
Op 28 februari 1995 heeft Gerrit Staal
met een druk bezochte afscheidsrecep-
tie op het Staring Centrum in
Wageningen afscheid genomen als
beheerder van de Kartografische biblio-
theek omdat hij gebruik maakt van de
VUT-regeling. Bij deze gelegenheid
werd tevens zijn veertigjarig ambtsjubi-
leum gevierd.
Het afscheid is overigens betrekkelijk,
daar hij voorlopig nog een dag per
week een deel van zijn werkzaamheden
op het Staring Centrum voortzet. Deze
werkzaamheden zullen dan niet meer
in de Kartografische bibliotheek, bin
nen de afdeling Kartogafie en Visuele
technieken, plaatsvinden maar bij de
bibliotheek van het Staringgebouw
waar deze activiteiten naar toe zijn
overgeheveld.
Andere activiteiten/taken van de
Kartografische bibliotheek zijn ver-
deeld, behalve binnen de afdeling, over
verschillende andere werkplekken bin
nen en buiten het Staring Centrum.
Hierdoor is met Gerrit Staal ook de
Kartogafische bibliotheek van het
Staring Centrum verdwenen.
Verschillende sprekers, waaronder een
vertegenwoordiger van de Koninklijke
Bibliotheek (kb), vestigden de aan-
dacht op de diverse kwaliteiten en acti
viteiten van Gerrit Staal, zowel binnen
als buiten het Staring Centrum. Een
van deze activiteiten betrof de Centrale
Catalogus Kartografie (CCK), die recent
onder verantwoordelijkheid van de KB
in Den Haag operationeel is geworden.
AI vanaf het prille begin, bijna twintig
jaar geleden, is Gerrit Staal hierbij
nauw betrokken geweest. Hij heeft als
een van de eersten van de geautomati-
seerde mogelijkheden van dit systeem
gebruik gemaakt door in 1978 längs
deze weg de eerste editie van de Stiboka
kaartencatalogus te laten verschijnen.
Dit werd in 1982 gevolgd door een
tweede editie met daartussenin en daar-
na, tot aan de dag van vandaag, nog
cumulatieve aanvullingen daarop.
Daarmee heeft hij de kartografische
56
