i995-xxi_2
Rodei
Foret Dom. de
Ribeauville
Rorschwihr^V
lerghei
Chäteau 5' Ulrich
Ribeauville
Bellenberg
Fragment uit Onbegrensd fietsen van Am
sterdam naar Rome. Deel i: Maastricht-Basel.
formaat dat afgestemd is op de bestaan-
de fietskaarthouders. De schaal is heel
geschikt voor fietskaarten. De meeste
details die voor de fietser van belang
zijn worden vermeld, op een enkele uit-
zondering na. In dat geval is in het bij-
behorende tekstboekje aanvullende
informatie gegeven.
Onder elk kaartje Staat het profiel van
de route, zodat de Fietser een goede
indruk krijgt van de hoogteverschillen
die overbrugd moeten worden.
Veel informatie, voor zover die te achter-
halen viel, is in de kaartjes verwerkt. Zo
Staat er accomodatie op voor fietsers en
natuurlijk waar zieh fietsenmakers bevin-
den. Ook belangrijke bezienswaardighe-
den worden niet vergeten.
De kaartjes ogen niet alleen plezierig,
maar ze zijn ook duidelijk en informatief.
De achtergrond is in lichte tinten gehou-
den waardoor de fietsroute, die in een
oranje-rode kleur is getekend, goed
opvalt. Subtiel detail is de lichtgrijze kleur
die buiten het kaartbeeld gebruikt wordt.
Elke kaart heeft een brede overlap met de
aansluitende kaarten, zodat de fietser
geen moeite heeft het aansluitende deel
van de route te vinden.
De typografie is goed leesbaar. Auto
wegen zijn in grijs getekend, waardoor ze
minder opvallen. Aan de signatuur van
de spoorlijnen is te zien of er wel of geen
fietsen met de trein vervoerd kunnen
worden. De gebruikte Symbolen voor
bezienswaardigheden en accomodaties
vallen door hun kleine afmeting en
zachte tinten jammer genoeg wat weg.
Tussen de vele fietsroutekaarten die op
de markt komen is Onbegrensd fietsen
van Amsterdam naar Rome een verfris
sende uitschieter. Nu eens geen opdruk
op bestaande kaarten, maar een nieuw
kaartontwerp, geheel toegesneden op
het gebruik door fietsers. Een goed
voorbeeld van 'hoe het ook kan...'. Met
belangsteling kijk ik uit naar het twee-
de deel van de route.
G.W.], van Omme
Veratiderend landschap. Opnieuw op
reis met oude schoolplaten.
Uitgave: Drents Museum, Assen;
Nationaal Schoolmuseum, Rotterdam;
ANWB, Den Haag, 1992.
Redactie: Harry Schwing, Fred van
den Beemt en Tijs van Raiten200 pp.,
17 x 24 cm. ISBN90-70884-71-8.
Prijs f 49,70
Met het boekje Veranderend landschap
kan men, zoals de ondertitel zegt, op
reis. Gewend als we zijn aan onderwijs
met behulp van overheadsheets, diapre-
sentaties, video en multi-media, zal men
zieh moeilijk kunnen voorstellen dat het
onderwijs vroeger met behulp van de in
dit boekje afgebeelde wandplaten en een
aanwijsstok werd gegeven.
Hoewel tijden veranderen zullen er bij
het lezen van dit boekje nostalgische
gedachten opkomen en blikken wij
terug naar een tijd die niet eens zo ver
achter ons ligt (figuur 1).
De serie 'schoolplaten' gemaakt tussen
1910 en 1920 geeft beeiden verspreid
over geheel Nederland, die worden ver-
geleken met recente foto's van dezelfde
locaties. Het veranderde beeld is soms
schokkend, vooral wanneer men met
de vroegere situatie bekend is. Frag
menten van kaarten van de Topogra-
fische Dienst deels uitgegeven in het
begin van deze eeuw, staan afgedrukt
naast meer recente kaartfragmenten.
De wandplaten van Schuiling en De
Feijer, gemaakt door vooraanstaande
schilders uit het begin van deze eeuw
werden destijds uitgegeven door de firma
NoordhofFte Groningen. Eigenlijk moet
men dit boekje als reisgids ter hand
nemen en de plaatsen bezoeken die er in
genoemd worden om te zien wat er in
driekwart eeuw veranderde in het land
schap, en welke gevolgen dit had en heeft
voor het landschap in het algemeen.
Heel duidelijk is hier de omvorming van
natuurlandschap naar cultuurlandschap
te zien en de gevolgen voor de planologie
en de ecologie. In de kartografie wordt
dit tot uitdrukking gebracht.
Historisch-geografisch gezien zijn de
wandplaten en kaarten belangrijk omdat
de groei van dorpen en Steden goed te vol-
gen is. Voorbeelden geven de figuren 2 en
3. De fabrieksstad Enschede op het schil-
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
VERANDEREN
Opnicuv. s
op reis
rae? oude keboolpl.uen
ANW*
Figuur 1. Veranderend landschap, titelpagina.
derij van J.C.H. Heijenbrock (1916) heeft
als herkenbaar object slechts de Gerefor-
meerde kerk aan de Haaksbergerstraat.
De grauwe schoorstenen met hun onge-
zonde rook zijn verdwenen en de foto uit
1992 geeft een 'gezond' uitziend stads-
beeld. In Enschede hebben vanzelfspre-
kend de ondergang van de textielindustrie
en de oorlogsomstandigheden bijgedragen
aan deze verandering, evenals de verplaat-
sing van aktiviteiten naar de buitenrand. De
fragmenten van de topografische kaarten
uit resp. 1922 en 1989 (figuur 4 en 5) spreken
voor zieh.
AI met al is dit boekje het lezen waard, en
is het zeker een werk om niet alleen maar
in de kast te bewaren.
Chr.J. Snabilie
Continental Handboek en Atlas voor
Automobilisten en Motorwielrijders.
Tweede druk. Hannover, 1914. 716pp.
Hoewel de rubriek boekbesprekingen
zieh normaliter bezighoudt met recen-
telijk versehenen publikaties lijkt het
verantwoord op deze regel een uitzon-
dering te maken. Hierbij wordt derhal-
ve de aandacht gevraagd voor een uit
gave die ruim 80 jaar geleden, aan de
vooravond van de Eerste Wereldoorlog,
het licht zag. Ik had dit werk reeds lang
op het 00g doch pas na een lange speur-
tocht werd bij de reisboekhandel Bagage
te Utrecht een antiquarisch exemplaar
van deze uitgave gevonden.
In 1913 verscheen de eerste bewerking
in het Nederlands van het Continental
Handbuch und Atlas für Automobilisten
78
