Functionaliteit
I995-xxi-3
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
verschillende soorten puntobjecten
(zoals gemeentehuizen, Scholen, ker-
ken, recreatieve en culturele bestem-
mingen). Die zullen deels voor de
orientatie zijn opgenomen, deels
omdat ze tot de bestemmingen zelf
gerekend moeten worden. Ook in die
zin zou men de atlas kunnen gebrui-
ken. Maar dan blijkt er een belangrijk
gemis: bij de laagste wegencategorie
('andere weg') is niet duidelijk of het
om wegen gaat die voor alle verkeer
bestemd zijn of alleen voor fietsers of
wandelaars. Er is bij deze categorie wel
aangegeven wanneer het om eenrich-
tingverkeer gaat iets wat men in het
algemeen makkelijk uit andere bron-
nen kan overnemen. Maar met andere
beperkingen die men alleen door eigen
verkenning ter plaatse kan nagaan is bij
deze categorie geen rekening gehou-
den. Aan een adequate terreinverken-
ning moet het bij dit deel Utrecht hier
en daar hebben ontbroken.
Bij het universitaire centrum De Uithof,
oostelijk van de stad Utrecht, zijn bij-
voorbeeld de vele fietspaden en het
beperkte aantal voor auto's toegestane
wegen niet van elkaar onderscheiden;
voor Lelystad, waar men zoveel moeite
heeft besteed aan het scheiden van de
verschillende verkeerssoorten, geldt het-
zelfde. Dat blijft dan een wens voor de
volgende editie: het meer tegemoetko-
men aan de behoeften van de automobi-
list (die toch de belangrijkste gebruiker
van deze stratenatlas zal zijn) door aan te
geven welke wegen voor auto's niet toe-
gankelijk zijn. Wat al het overige betreft
heeft die automobilist niets te klagen!
Stratenatlas van Nederland. Deel 11.
Friesland. Antwerpen: Standaard
Uitgeverij. Kartografie: Europlanning
NV, Peer (Belgie). FormaatÄ4, 132 pp.
kaarten in kleur, 43 pp. register met
ca. 13.000 straatnamen.
ISBN 90 02 19791 8. Prijs f 69,90.
De opzet en filosofie van het deel
Friesland is dezelfde als van de hierbo-
ven besproken delen, maar er zit een
extra dimensie aan: het Fries! Op de
atlas zelf is een rode plompeblad-sticker
geplaatst met de tekst "Mei alle Fryske
nammen", en dat merkt men ook direct
bij het algemene gedeelte: alle plaatsna-
men in Friesland zijn zowel in de Friese
als de Nederlandse versie opgenomen.
En dat is goed gebeurd, want het is
ondanks deze extra belasting van het
kaartbeeld zeer leesbaar gebleven. De
geringe nederzettingendichtheid van
Friesland werkt daar natuurlijk ook aan
mee. Wat de straatnamen betreft heeft
men zieh op de kaarten tot een versie
beperkt, ik neem aan tot de plaatselijk
officieel geldende. In het register zijn,
indien voorhanden, beide versies van
de straatnamen opgenomen, met ver-
wijzingen naar elkaar.
Legenda en toelichting zijn ook in bei
de talen opgenomen. Flet zal hier om
de codificatie van een tussenfase gaat:
er wordt mee duidelijk gemaakt wat de
officiele versies zijn van de traditioneel
in een Nederlandse versie opgenomen
Friese namen.
Met zo'n concordantie kan men uitvin-
den, indien nodig, wat de betekenis is
van de ongebruikelijk ogende nieuwe
officiele namen en in een volgende
fase kan men dan gewoon met de Friese
namen volstaan. Daarmee maakt dit
atlasdeel geschiedenis. Dat is de Ver
dienste van de kartograaf/toponymist
drs. A.P. Versloot, de Fryske Akademy
en de Raad van de Friese Beweging. Dit
onderhavige deel laat in elk geval zien
aan andere Europeanen hoe men de
minderheidstalen in de Europese Unie
tegemoet hoort te komen.
Kaarttechnisch gezien laat dit deel enige
zeldzame staaltjes van tekstplaatsing
zien, en een aantal discrepanties tussen
overzichts- en detailkaarten die er bij een
goede controle van het kaartschrift uitge-
haald hadden moeten worden. Overi-
gens is er een kans gemist (maar dat com-
mentaar is misschien niet terecht waar
deze atlassen toch speciaal op het
beroepsvervoer en minder op het toeris-
me gericht zijn): de Wadden-eilanden
met hun kleinschalige landschap van
tweede huizen komen er op de schaal
1:40.000 bekaaid van af. Bekijkt men
Terschelling (Skylge vond ik wel op de
kaart maar niet in het register) of
Schiermonnikoog, dan is het toch moei-
lijk alle Straten te vinden waar vakantie-
huisjes aan liggen, zoals in Formerum-
Noord, Midsland-Noord, Midsland aan
Zee of West aan Zee. Maar zo kan men
iedere goede formule wel onderuit halen.
F.J. Ormeling
Citydisc Utrecht. Elektronische platte-
grond/bedrijvengids. Computerdiskette
met duizenden Straten en bedrijven in
Utrecht. Den Haag: TIM Soflware BV,
1994. Prijs f 29,30.
De graad waarin pc's doorgedrongen
zijn in huishoudens met schoolgaande
kinderen is er thans waarschijnlijk een
van meer dan 60% Dat betekent dat
een plattegrond op de pc een belangrijk
vervangingsmiddel kan worden voor een
plattegrond thuis, mits er aan een aantal
criteria is voldaan. Daarbij hören volle-
digheid, mogelijkheid zowel overzicht als
detail te bieden en goede leesbaarheid.
De elektronische dimensie moet zieh
natuurlijk vertalen in extra gebruiksge-
mak en extra analysemogelijkheden,
anders wegen de nadelen van de
beperkte toegankelijkheid (alleen op
plaatsen waar een pc Staat opgesteld,
ofwel voor mobiele laptop-bezitters)
niet op tegen de voordelen.
Dat extra gebruiksgemak is ruimschoots
voorhanden in de Citydiscs. Ze bieden
zowel overzicht als detail doordat, wan
neer er op een straat is ingezoomd er ook
altijd een overzichtskaart zichtbaar is, en
ondanks de weinig subtiele kartografie is
er sprake van een redelijk duidelijk
kaartbeeld. Want de straatnamen ko
men alleen in beeld wanneer men de
betreffende straat op het beeldscherm
aanraakt met de Cursor, en er is dus geen
sprake van een namenwirwar op de
kaart. Wanneer men een naam uit de
volledige straatnamenindex selecteert
komt de betreffende straat meteen op
het hoogste zoom-niveau in beeld. Dus
om Straten te vinden werkt het prima.
Voor het vinden van routes (je weet dat
je in de Javastraat zit en je moet naar de
Hoenderlaan) ligt het anders: je kunt
niet uit laten tekenen hoe je moet rijden,
al zijn plaats van bestemming en plaats
van vertrek wel beide op de overzichts
kaart in beeld te krijgen: de laatste
omdat hij te markeren is, en de eerste
met de stratenzoekfunetie. Je moet dus
zelf de kortste route uitzoeken en er
komen geen straatnamen bij in beeld,
tenzij je die kortste route ook met de
Cursor aftast.
Daar Staat een boel informatie op
lokaal niveau tegenover: uitgaande van
de straat waarop men heeft ingezoomd
kan men naar bedrijven uit een bepaal-
de categorie vragen, en het dichtstbij-
zijnde komt dan in beeld: uitzoomend
kan men de locaties van alle bedrijven
uit die categorie in beeld brengen, en
ook makkelijk de speeifieke informatie
van elk ervan opvragen. Er zijn circa
125 categorieen van bedrijven onder
scheiden, en in totaal zullen er zo dui
zenden bedrijven in het bestand zijn
opgenomen. Bij het trefwoord restau-
rant gaf de lijst voor Utrecht 125 ver-
meldingen en bij de categorie zwemba-
den 1. Hoewel de citydisc speeifiek voor
autobezitters bedoeld is (er worden
112
