Aandacht voor atlaskartografie
Tendensen in ruim een kwart eeuw informatievoorziening op atlasgebied
Enkele opvallende ontwikkelingen
47
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
1995-XX1-3
Geschiedenis van de kartografie; atlaskartografie; overzicht
History of cartography; atlas cartography; survey
Histoire de cartographie; cartographie d'atlas; etude
TREFWOORDEN
KEYWORDS
MOTS-CLES
De conventionele gedrukte atlas, zoals we die allemaal
kennen, zal om uiteenlopende redenen voorlopig nog
niet verdwijnen. Maar daarnaast rukken de elektroni
sche produkten op. Wat betekent dat? Wat is er verder
in de afgelopen vijfentwintig jaar zoal gebeurd op
atlasgebied? En hebben Kartografie en het Kartografiscb
Tijdscbrift de lezers op de hoogte gehouden van
belangrijke ontwikkelingen? Op deze vragen wordt in
dit artikel ingegaan.
Op atlasgebied is er de afgelopen vijfen
twintig jaar veel gebeurd. Zo zijn er pro
dukten tot stand gekomen die als een
mijlpaal in de geschiedenis op atlasge
bied beschouwd mögen worden. En 00k
de technologische ontwikkelingen zijn
niet aan de atlasproducerende wereld
voorbij gegaan. Laatstgenoemde ont
wikkelingen hebben niet alleen gevol-
gen gehad voor de wijze waarop atlassen
geproduceerd worden; het hele atlascon-
cept krijgt nieuwe betekenis met de
mogelijkheid om elektronische multi-
media-produkten te maken. De ontwik
kelingen raken dus niet alleen de produ-
centen, maar zeker 00k de gebruikers
van atlassen.
In dit artikel worden eerst enkele opval-
lende ontwikkelingen uit de afgelopen
vijfentwintig jaar aangestipt. Daarbij
wordt overigens niet gestreefd naar vol-
ledigheid. Vervolgens wordt getracht
om een antwoord te geven op de vraag
of Kartografie en het Kartografiscb Tijd-
schrift (KT) in bovengenoemde periode
op dit gebied hebben voldaan aan het-
geen is omschreven als het hoofddoel
van het KT: '...het informeren van de
kartografen over nieuwe ontwikkelin
gen op hun vakgebied...' [1]Er is uitge-
Drs. C.A. Blok is
(iL docent
verbonden aan het
ITC te Enschede
(Postbus 6, 7500 AA
Enschede,
tel. 053-874433).
Zij geefi daar o.a.
het vak atlas
kartografie.
Zij volgt F. J.
Ormeling op als
voorzitter van de
redactie van het
gaan (althans voor de periode 1975-heden) van de artikelen die
in de registers van het KT vermeld staan onder de rubriek
'Atlaskartografie'. De andere rubrieken zijn niet systematisch
bekeken, maar soms komen daarin 00k relevante artikelen
voor. Een enkele keer wordt daaraan gerefereerd. Uit een
beschouwing van de gepubliceerde artikelen komen drie min
of meer met elkaar samenhangende tendensen naar voren.
De ontwikkelingen op het gebied van de atlaskartografie zijn
be'invloed door de technologische ontwikkelingen die zieh
de afgelopen vijfentwintig jaar hebben voorgedaan. Dit bete
kent dat de zo vertrouwde volledig manueel geprodueeerde
atlassen in boekvorm geleidelijk aan steeds meer op compu-
ter-ondersteunde wijze zijn vervaardigd. Aan het eind van de
jaren tachtig en het begin van de jaren negentig verschijnen
00k de eerste elektronische atlassen, soms als zelfstandig pro-
dukt, soms als aanvulling op de atlas in boekvorm.
Maar 00k het atlasconcept is mede door de technologische
ontwikkelingen veranderd. Aan het begin van de beschouw-
de periode werd het begrip atlas gedefinieerd als 'Een verza-
meling kaarten, die ontworpen is om in boekvorm (los of
gebonden) bewaard te worden' [2]Deze definitie voldoet nu
niet meer. Enerzijds omdat hij geen ruimte laat voor elektro
nische atlassen, anderzijds wordt niet voldoende benadrukt
waarin een atlas afwijkt van een willekeurige verzameling
gebundelde kaarten; met andere woorden: de samenhang
binnen het geheel en de relatie met doel en gebruik van de
atlas komen er niet in tot uitdrukking. Een betere definitie is
daarom: 'een systematische, samenhangende verzameling van
kaarten, meestal in boekvorm, die een bepaald gebied weer-
geven of een of meer geografische verschijnselen behandelen'
[3]Een atlas wordt, duidelijker dan voorheen, beschouwd
als een gevisualiseerd geografisch verhaal (al geldt dat natuur-
lijk meer voor bijvoorbeeld nationale, school- en themati
sche atlassen dan voor een wegenatlas). Om dat verhaal dui-
delijk te maken worden allerlei strueturerende technieken
toegepast [4]Zo wordt het laten ontdekken van samenhan
gen tussen thema's, in ruimte en in tijd gestimuleerd. Naast
kaarten worden in toenemende mate bijvoorbeeld tekst,
