56
i995-XXI-3
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
Figuur 2.
Openbaar vervoer
per stadsbus in
Utrecht (gescand).
worden gericht op de enorme veranderingen die de automa-
tisering heeft bewerkstelligd in de manieren waarop thema
tische kaarten worden vervaardigd.
Daarbij heeft de daadwerkelijke algemene operationalisering
van de Computer in de thematische kartografie wel zijn tijd
nodig gehad: maar liefst zo'n kleine 20 jaar. Het softwarepak-
ket SYMAP werd voor het eerst in 1967 ontwikkeld, maar de
eerste indicatie in ons tijdschrift "dat er 00k thematische kaar
ten met de Computer getekend konden worden" dateert uit
1972 [26]In de jaren daarna werd er volop geexperimenteerd
met nieuwe hardware en softwareprogramma's, maar waar-
schijnlijk mede door de gebrekkige kwaliteit van de uitvoer
op papier of film (figuur 3) bleef de automatisering ondanks
de vele voordelen erg lang in de experimentele fase en werden
nog zeker tot 1990 de meeste thematische kaarten op conven-
tionele wijze geproduceerd (zie figuur 4). Van het gebruik van
thematische kaarten op het beeldscherm was in de jaren tach-
tig 00k nog nauwelijks sprake, mede door de grote omvang en
de hoge kosten van de 'mainframe'-computersystemen. Een
factor die bij dit alles waarschijnlijk bovendien een grote rol
speelde was het feit dat het vrij lang heeft geduurd voordat de
kartografie werkelijk integreerde met de technologie, met ande
re woorden: het kostte nogal wat tijd voordat de reeds bekende
kartografische principes met betrekking tot, bijvoorbeeld, de
constructie en het ontwerp van thematische kaarten 00k in de
Software werden verwerkt. Momenteel verloopt deze integratie
steeds beter al is hij nog lang niet optimaal en het lijkt er op
dat er steeds meer kartografische kennis in de softwarepakket-
ten wordt verwerkt; zelfs in dusdanige mate dat er momenteel
wat minder behoefte lijkt te bestaan aan de verdere ontwikke-
ling van thematisch kartografische kennissystemen [27]
Natuurlijk was de markt 00k klein voor de softwareprodu-
centen, maar in de loop van de jaren tachtig kwamen er toch
enkele thematisch kartografische softwarepakketten beschik-
baar, die 00k in ons tijdschrift onder de aandacht werden
gebracht (bijvoorbeeld GIMMS [28] (zie 00k figuur 3c) en
GEKAART [29]). Aanvankelijk was deze Software wat we nu
zeer ongebruiksvriendelijk zouden noemen: de handleidin-
gen deugden niet en de programma's moesten worden aan-
gestuurd als 'batch-job' via de terminal (middels het intypen
van een reeks commando's). Maar langzamerhand werden de
programma's gebruiksvriendelijker en de benodigde hardwa
re kleiner en goedkoper (bijvoorbeeld ATLAS AMP, een van de
eerste thematisch kartografische programma's voor de PC
[30], en Cart/o/GRAPHIX voor de Macintosh [31]). Daarmee
■M, Kaartbijlagen uit Utrecht
In de periode 1978-1988 versehenen er
met een zekere regelmaat bijlagen bij
het KT, die werden vervaardigd door
Studenten in het kader van een werk-
college thematische kartografie aan de
Universiteit van Utrecht.
Enige keren versehenen er 00k verge-
lijkbare bijlagen, die afkomstig waren
van de HTS Hogeschool Utrecht [22].
Deze bijlagen, die soms de vorm had-
den van een enkele kaart, maar 00k
een kaartblad met meerdere themati
sche deelkaarten, of zelfs een klein
atlasje, werden geproduceerd om
ervaring te kunnen opdoen met het
volledige proces van de thematische
kaartvervaardiging, vanaf de gege-
vensinzameling en de kaartredactie
tot en met de uiteindelijke druk.
Vaak werden er sociaal-economische
thema's gekozen, omdat die zieh nu
eenmaal lenen voor uiteenlopende
methoden van weergave. De snelle
veroudering van de kaarten wordt
daarbij geaeeepteerd, aangezien de
doelstelling vooral is gericht op de
makers van de kaart (die ervaring wil
len opdoen met de produktie van ver
schallende kaarttypen) en niet op de
gebruikers.
Juist door die presentatie van vele ver
schallende thematische kaarttypen, en
doordat er - vooral aanvankelijk -
nog volop geexperimenteerd werd
met het kaartontwerp, waren deze bij
lagen voor de lezers van het Kartogra-
fisch Tijdschrift zeer interessant.
Bij deze experimenten werd 00k
gebruik gemaakt van de nieuwe mo-
gelijkheden, die de Computer bood:
het origineel van het bijgaande kaart-
fragment werd bijvoorbeeld in 1977
vervaardigd met het softwarepakket
DISSPLA [23]. Maar opvallend genoeg
is er nooit een bijlage uit Utrecht
geweest die niet op de traditionele,
handmatige wijze ge(re)produceerd
was. Voor de reproduktie van bij-
gaand kaartfragment werd bijvoor
beeld het op de drumplotter tot stand
gekomen origineel eerst met de hand
overgetekend. Toen het volledig met
de Computer en laserplotter vervaardi-
gen van de kleurendeelfilms voor het
drukken in de praktijk echt operatio-
neel geworden was, versehenen er
jammer genoeg 00k geen bijlagen uit
Utrecht meer bij het KT.
