atlas, een evenwichts-
kunstenaar
76
i995-™-3
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
Figuur y.
OR1ENTARIUM
10-94 1994-
Een beweeglijk
boek dat de weg
toont van de theo-
rie der elementen
door onze geschie-
denis, van de Oude
Grieken tot mijn
persoonlijke
beleving van de
wereld.
(Foto:
Jos de Kater)
In een cosmologie kun je bij uitstek lezen hoe een volk haar
omgeving begrijpt, de middelen van bestaan, de hogere waar-
den, de handelwijze onder elkaar, de wijze waarop andere
Volkeren bezien worden. Kaarten uit onze westerse Middel-
eeuwen, en zeker ook nog vele uit de tijd van de Grote
Ontdekkingsreizen, geven bijvoorbeeld niet alleen kustlijnen,
eilanden, Steden en rivieren aan, als ze dat al doen, het zijn
ook wäre cosmologieen.
De in figuur 8 afgebeelde T-O kaart is een voorbeeld van zo'n
cosmologie. De westeuropese wereldkaarten uit de Middel-
eeuwen zijn schematisch van vorm: Binnen de O werd een T-
vorm getekend. Deze T verdeelt de wereld in drie continen-
ten: Azie, Afrika en Europa. De verticale lijn verbeeldt de
Middellandse Zee, de horizontale de rivieren de Don en de
Nijl, en de Zwarte Zee, de Bosporus en het oostelijke deel
van de Middellandse Zee. De toen bekende continenten zijn
erop afgebeeld in een relatieve positionering (het noorden
aan de onderzijde), maar daar houdt de geografische infor-
Figuur 8.
Genuine Copy
199$. Op deze
Middeleeuwse T-0
kaart is de (vier-
kante) wereld met
drie continenten,
omgeven door een
kader waarin de
seizoenen met de
elementen worden
gekoppeld en de
tegengestelde krach
ten van droogte en
vocht, koude en
wärmte worden
matie in fysieke zin wel bij op. Het doel
van deze kaart lijkt eerder de er verder
in weergegeven associaties met koude,
wärmte, droogte, vochtigheid, de ele
menten en de windrichtingen. Zoals in
het heden nog echo's van de land-
schapsschilderkunst uit het verleden
doorklinken, zo geldt dat tevens voor de
in dit soort kaarten verbeeide kennis.
Immers, nog steeds associeren we het
noorden met koude, het zuiden met
wärmte, het westen met water, het oos-
ten met droogte; wärmte met droogte,
vocht met koude. Nog steeds zullen we
vuur rood afbeelden. En wanneer u nu
neiging voelt om te zeggen, ja maar dat
is ook allemaal zo, dan zou ik u willen
vragen zieh te verplaatsen naar Vuur-
land, waar bijvoorbeeld de koude uit
het zuiden komt. Ons gevoel voor de
werkelijkheid is bepaald door de kennis
die we opgedaan hebben, veelal uit
eigen ervaringen. Ervaringen die voor
de meeste leden van een cultuur geldig
zijn, maken grote kans samengebald te
worden in een skelet dat de werkelijk
heid ondersteunt: een samenhangend
wereldbeeld of cosmologie. Of zo'n
gevoel van gedeeld besef van de werke
lijkheid nog bestaat of zelfs nog maar
kan bestaan betwijfel ik, het verlangen
ernaar kan echter groot zijn.
Met mijn topografieen streef ik niet naar
de opbouw van een universeel verstaan-
bare cosmologie, een definitief skelet
van de wereld. Toch wil ik de wereld
leren kennen, en mijn bevindingen
communiceren. Ik zoek daarom naar
concepten in de vorm van woorden,
materialen en vormen om deelbare indi-
viduele ervaringen te kunnen benoe-
men. En wel zö te benoemen dat ze her-
kenbaar zijn voor velen en de kijker
overhalen om na te denken over haar
zijn plaats: niet in absolute fysieke, maar
in relatieve overdrachtelijke zin. Mis-
schien dat ik hiermee mezelf en anderen
help gevoel te krijgen voor het leven in
een versplinterde, steeds veranderende
wereld. De grafische visualisaties van de
kartografie, bieden een herkenbaar kader
om mijn gedachten vorm te geven.
Toen Columbus zijn reis westwaarts
begon, verwachtte hij het Verre Oosten
te bereiken. Zijn kaarten waren geba-
seerd op de kennis en overtuigingen van
dat moment, op wat we nu een menge-
ling van wetenschap en mythe noemen.
A.SIA
P&iß
S ICC*.
tsit.it s
