KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I995-XXI-4
F. KINDEROPVANG
Schleswig-
Holstein
Mecklenburg-
Vorpommern
Bremen
Weser
Ems
Lüneburg
Berlin
Hanno- t Uiau" MMdf*
srhweiqy bufg
Brandenburg
Munster
Detmold
I I
Arnsberg
Kassel
i Sachsen
Thüringen
V Glessen
k.ohlei
Uarmstad
Ihertrankei
Rhein- iv
hessen-
Pfalz
M II.!
Dberpfalz
Saarland
franken
Stuttgart
Niederbäyern
A'HlK
Uberbayern
Freiburg
Kaart 85F.
Duitsland: Kinderopvang.
Aantal beschikbare plaatsen
in kindercreches en peuter-
speelzalen per 100 kinderen
•J jonger dan 6 jaar,
per district (1989)
I I minder dan 30
I I 30-45
I I 45-60
60-75
75 of meer
De 6 pagina's satellietbeelden van Ne
derland die vrijwel het gehele land be-
dekten en voor het eerst waren opge-
nomen in de 50'' druk zijn nu vervan-
gen door 1 pagina (p. 9). Deze is echter
van veel mindere kwaliteit. De oude
serie gaf een fraai inzicht in de ver-
schillende verkavelingsvormen die Ne-
derland rijk is. Afgezien van de schaal,
waardoor uiteraard veel minder detail
kan worden gegeven (waarom Staat de
schaal niet vermeld?), is de kleurkeuze
van de nieuwe kaart belabberd te noe-
men. Bossen komen in dezelfde kleur
naar voren als water. Onderscheid is
niet te maken (vergelijk de bossen
rond Appelscha of op de Veluwe met
de Reeuwijkse plassen of Friese
meren).
Voor degenen die Nederland op hun
duimpje kennen is dat geen probleem,
maar wel voor de gemiddelde leerling.
Het zou aan te bevelen zijn een serie
satellietbeelden op te nemen in na-
tuurgetrouwe kleurstelling op exact
dezelfde schaal en uitsnede als de over-
zichtskaarten van Nederland op de
schaal 1:460.000. Pas dan ontstaat een
prachtig vergelijk tussen de werkelijk-
heid en een kaart waarop datgene ge-
generaliseerd is weergegeven wat van
belang wordt geacht.
In de totale verhouding van het aantal
kaarten per land of werelddeel komt
Nederland er zeer goed af en zijn
Zuid-Amerika en vooral Zuidoost-
Azie, met name in de thematische
kaarten, wat onderbelicht. Wat nog
ontbreekt is een duidelijk overzicht
met landeninformatie. Zonder te ver
vallen in een encyclopedisch karakter
is enige basisinformatie onontbeerlijk
voor gebruik op school, maar zeker
00k voor thuis. Het zou in deze geen
kwaad kunnen de beknopte landenin
formatie betreffende hoofdstad, op-
pervlakte, aantal inwoners en bevol-
kingsdichtheid inclusief vlag, welke
nu in de Boskabouter staan vermeld,
integraal over te nemen in de grote
broer.
Kaarttypen
De Bosatlas is naast een kaartenboek
00k een voorbeeldboek
van kaarttypen. Niet al-
leen de informatie is van
belang, 00k de verschil-
lende voorstellingswijzen
behoren onder de aan-
dacht van de leerlingen
gebracht te worden. Ach-
terhaalde visualisaties ver-
dwijnen. Zo is de laatste 3D-bollen-
kaart, welke de inwonertallen van de
Sovjetunie aangaf, na jaren trouwe
dienst eindelijk ter ziele. De bevol-
kingsomvang naar etnische groepen is
nu met een proportioneel oppervlakte-
diagram weergegeven met een aparte
kaart voor de spreiding van de etnische
groepen (p. 109c en h). Als anamorfo-
se zijn de wereldkaarten verdwenen.
Een nieuwe van Azie, 'Welvaart en in-
komensgroei' is er voor terug.
Verder komen alle gebruikelijke kaart-
soorten voor: choropleten, stippen-
kaarten, kartogrammen, isolijnenkaar-
ten, topografische kaarten, geografi-
sche overzichtskaarten enzovoort. Zo-
als gebruikelijk maakt men bewust
niet al te complexe kaarten. Mogelijk
is dat een van de succesfactoren van de
atlas, die 00k internationaal goed
scoort.
Qua gebiedsindelingen zijn enkele
nieuwe tendensen te bespeuren. Kaart
50D is de eerste kaart, waar de postco-
degebieden aan ten grondslag liggen.
Deze indeling zal naar verwachting in
de toekomst vaker voor thematische
kaarten gehanteerd worden daar veel
statistische gegevens gerelateerd wor
den aan postcodes. Nieuw is 00k de
indeling in Eco-districten (p. 56).
Anders samengesteld is de stedelijk-
heidskaart. Werd jaren lang de mate
van verstedelijking berekend aan de
hand van de urbanisatiegraad (cbs),
nu is deze opnieuw gedefinieerd door
de adressen-nabijheid te berekenen
(p. 54). De oude vertrouwde windroos
is vervangen door een frequentie-dia-
gram (p. 39E). Voor mijn gevoel werkt
de oude windroos beter, maar mis-
schien is dat een kwestie van wennen.
Actualiteit
Voor een recensist is het natuurlijk on-
doenlijk de immense hoeveelheid in
formatie in zo'n atlas te controleren op
juistheid en recentheid. Steekproefsge-
wijs gebeurt dit onder meer door de
vorige en de nieuwe druk naast elkaar
te leggen.
Zo stuitte ik op het kaartje Toerisme
van Spanje en Portugal (99c). In de
5<De druk komt een taartdiagram van
een bepaalde grootte overeen met
30.000 overnachtingen en in de 5ie
druk met 30.000.000 overnachtingen.
Een verduizendvoudiging in 7 jaar kan
ik me niet voorstellen dus de oude of
de nieuwe moet fout zijn. Na enige ex-
trapolatie met andere kaarten over toe
risme ga ik er van uit dat de huidige
gegevens juist zijn en dus alsnog een
fout uit de 50e druk aan het licht
komt.
Pagina 13 en 14 geven een serie kaart-
fragmenten van landsdekkende kaart-
series van de overheid. Het is jammer
dat de produktie van deze series voor
een deel niet meer gecontinueerd
wordt. Dat deze pagina's ongezien uit
de 50e druk zijn overgenomen, blijkt
uit de toelichting welke aangeeft dat
de rgd aan het Spaarne gehuisvest zou
zijn, terwijl deze dienst reeds 5 jaar ge-
leden verhuisd is.
In de generalisatie-reeks op de pagina's
10 en 11 zijn de topografische kaarten
1:25.000 tot 1:250.000 niet vervangen
door recentere uitgaven, terwijl er wel
nieuwere edities voorhanden zijn. De
kleinere schalen zijn deels wel vervan
gen: de 1:500.000 en het satellietbeeld.
Een aantal kaarten, met name de staat
kundige kaarten, is in de opeenvolgen-
de oplagen van de 50*= druk reeds bij-
gewerkt en vervangen (voormalige
Sovjetunie, Joegoslavie).
De overzichtskaarten van Nederland
op de schaal 1:460.000 gaan al enkele
generaties middelbare-schoolleerlingen
mee. De woongebieden, wegen e.d.
zijn geactualiseerd. De verdeling tus-
70
