ATLAS
NATUURMONUMENTEN
Vakgroep Kartografie
FRW, Universiteit Utrecht
46
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I996-XXII-I
natuurmonumenten
van filmuitdraai en kleurendruk. Waar het echter nog aan
ontbrak was een zinvol produkt om te drukken, iets wat de
verzamelde kartografen zou aanspreken en, belangrijker
misschien nog, op zeer körte termijn beschikbaar was. Zo
kwam de Atlas Natuurmonumenten weer boven tafel en be-
leefde zijn uitgestelde premiere. De bestanden zijn op film
in kleurscheidingen uitgedraaid en ter plekke op de studie-
dag gedrukt en uitgereikt aan de aanwezigen. Bovendien is
nog een voldoende groot aantal bijgedrukt om de lezers van
het kt een exemplaar te kunnen aanbieden.
De atlas
De atlas bestaat uit zestien pagina's, met achttien kaartjes en
vijf diagrammen. Alles is getekend met behulp van het te-
kenprogramma FreeHand en daaruit zijn direct de films
voor kleurscheidingen uitgedraaid. Ofschoon de makers
grote vrijheid gekregen hebben bij het ontwerpen van de
kaarten, is er wel sprake van een gezamenlijke opmaak. Zo
is een aantal kleuren gestandaardiseerd (bijvoorbeeld van
water en achtergronden) en komt in detailkaarten steeds
een overzichtskaartje voor met daarop de locatie van het be-
handelde gebied. Door de plotseling opgedoken gelegen-
heid om het atlasje te drukken was jammer genoeg geen tijd
meer voor de gebruikelijke kleurenproef en laatste correc-
ties, waardoor de oplettende lezer nog een groot aantal
foutjes zal kunnen ontdekken. Zo loopt de tekst in sommi-
ge gevallen te dicht längs kaarten of zelfs door andere tekst
heen en ontbreken nog Symbolen en teksten.
De atlas begint met het belang aan te geven van Natuurmo
numenten: Uit de kaart 'Natuurmo
numenten en haar leden' blijkt er in
Nederland minstens per vijftig inwo-
ners iemand lid te zijn. Vooral de laat
ste jaren is de groei van het aantal
leden opvallend. In 1992 verdubbelde
dat vrijwel. Opvallend is verder de re-
latief grote aanhang in de Randstad-
provincies. Dat natuurbescherming
een duidelijke noodzaak is blijkt uit de
drie kaartjes op pagina 4, die aangeven
dat het natuurlijke landschap in Ne
derland steeds zeldzamer wordt. De
belangrijkste manier waarop Natuur
monumenten dat natuurlijk landschap
probeert te beschermen is door het
aankopen van terreinen, weergegeven
op pagina 5. Wat vooral opvalt is de
grote hoeveelheid aankopen in Zee-
land en Limburg in de laatste periode.
Omdat juist daar in het verleden wei
nig gebieden waren aangekocht, lijkt
dit op een inhaalrace. Op pagina 6
wordt geprobeerd de Nederlandse situ-
atie in Europees perspectief te plaat-
sen. Bij deze kaart was vooral de term
'beschermd natuurgebied' een pro-
bleem, omdat daar geen eenduidige
definitie van bestaat. Sommige landen
kennen pas sinds kort een officiele be-
schermende Status voor veel van hun
natuurgebieden, zoals bijvoorbeeld in
het staafdiagram bij Frankrijk te zien
is. Nederland doet het in vergelijking
met zijn buren zo siecht nog niet en
opvallend is verder dat Ierland en
Griekenland, door de meeste mensen
toch als behoorlijk 'natuur-rijk' gezien,
maar weinig aan wettelijke bescher-
ming doen. Nationale grenzen kunnen
een belemmering vormen voor natuur-
beschermers, zoals op pagina 7 wordt
uitgelegd. Soms loopt een natuurge
bied 'grenzeloos' door, zoals in de Pla-
teaux, waar een gezamenlijk beheers-
plan is opgesteld. Maar 00k dan bedr-
eigen 'buitenlandse' invloeden de na-
tuur vaak nog, zoals de chemische in-
dustrie in Lommel of de geplande
kerncentrales bij Emden. Pikant detail
is het bij weinigen bekende grenscon-
flict dat hier nog steeds bestaat: Duits-
land meent op een veel groter deel van
de Dollard aanspraak te kunnen
maken dan de Nederlandse overheid
terecht vindt. In de kaart op bladzij-
den 8 en 9 wordt een overzicht gege-
ven van alle gebieden van Natuurmo
numenten. Er is geprobeerd elk gebied
met behulp van verschillende kleuren
een typering te geven, die de over-
heersende natuurwaarde aangeeft.
Daarnaast geeft de grootte van de cir-
kels de gebiedsgrootte in hectaren aan.
Bij de grootste gebieden is 00k de
