BESPREKINGEN
1996-xxn-i
Atlas Indonesia. Indograph Bakti dan
Jurusan Geografi, Universitas Indonesia.
31 x 31 cm, 89 kaartpagina. Prijs niet be-
kend.
Ter gelegenheid van het 50-jarig be-
staan van de Republiek is de ye. druk
van de in 1974 gelanceerde Atlas Indo
nesia als jubileumatlas uitgegeven. De
redacteur dr. I. Made Sandy werkte ja-
renlang bij de Indonesische Topografi-
sche Dienst. Hij behaalde zijn doctors-
graad aan de Clark University, usa, en
is thans hoogleraar aan de Universitas
Indonesia. Als inleiding tot de atlas
zijn alle voorwoorden van vorige edi-
ties in het Indonesisch afgedrukt.
Samen geven zij een overzicht van de
wordingsgeschiedenis van de atlas. Het
voorwoord van deze jubileumuitgave is
tevens in het Engels gesteld. Hetzelfde
geldt voor de inhoudsopgave en voor
alle kaartlegenda's. Op hoffelijke wijze
bedankt redacteur Sandy in het voor
woord zijn vroegere leermeesters en
chefs.
De atlas telt 89 pagina's met kaarten
gescheiden door blanco achterkanten,
slechts enkele malen voor toelichtende
tekst in het Indonesisch en Engels ge-
bruikt. Voorts een index van 65 blad-
zijden met ruim 6000 plaatsnamen
voorzien van coördinaten en afzonder-
lijke lijsten van achtereenvolgens berg-
toppen met hoogtecijfers, kapen, rivie-
ren, meren, golven en zeestraten en
tenslotte circa 1800 namen van eilan-
den.
De kaartinhoud valt uiteen in een the
matisch en een topografisch deel. In
het thematisch deel zijn achtereenvol
gens fysisch-geografische, historische
en economische onderwerpen karto-
grafisch uitgewerkt. Veel aandacht
wordt besteed aan het fysisch milieu.
Van alle grote eilanden, van de Kleine
Sunda-eilanden en van de Molukken
zijn klimaat en bodemgebruik als vaste
onderwerpen opgenomen, met in en
kele gevallen tevens de geologische ge-
steldheid. Voorts zijn de uit de kolo
niale tijd daterende kraterkaarten van
de Slamet en de Tengger in zwart-wit
overgenomen. De historische kaartjes
manen de Nederlandse gebruiker tot
bescheidenheid. In de geschiedenis van
Indonesia waarvan de sporen terug-
gaan tot de vijfde eeuw vormt de Hol-
landse overheersing na eeuwen van
Hindoerijken en Islamitische Sultana
ten slechts een episode. Behalve met
kaartjes van de drie vrijheidsoorlogen -
de Padrioorlog (1821-1838), de Javaoor-
log (1825-1830) en de Atjehoorlog
(1873-1903) - en van Jakarta in 1618
(komt twee maal in de atlas voor!) en
van de postweg van Daendels wordt
daaraan nauwelijks aandacht besteed.
Blijkbaar is 00k de redacteur van me-
ning dat meer dan 'krassen op een
rots' de Nederlanders niet hebben na-
gelaten.
De economische kaartjes zijn teleur-
stellend. Slechts weinig facetten van de
Indonesische huishouding worden be-
licht en dan nog voornamelijk op kwa-
litatieve wijze. Van de aardolieproduk-
tie en de tinwinning nauwelijks een
spoor. De eind jaren i960 gestarte ko-
perwinning bij Tembagapura (Koper-
stad) in het Centrale bergland van
Irian Jaya komt niet aan bod. Men kan
slechts gissen welke beperkingen de re
dacteur van hogerhand zijn opgelegd.
Instructief is de weergave van de 10 be-
langrijkste rijstproducerende provin-
cies (waarvan vijf op Java en Bali) en
van de acht belangrijkste rubbergebie-
den, waarvan vijf op Sumatra. Over de
thee-, koffie- of suikerproduktie wordt
echter nauwelijks gerept. De bewerin-
gen dat in de Nederlandse tijd de teelt
van suiker en koffie op West-Java en
die van thee op Midden-Java verboden
was roepen twijfels op.
In het topografische deel, 43 pagina's
omvattend, zijn de 26 administratieve
eenheden: 24 provincies (inclusief
Oost-Timor) en twee gebieden met
een bijzondere Status (Aceh en Yogya-
karta) als zogenaamde eilandkaarten
weergegeven, dat wil zeggen dat om-
ringende gebieden blank zijn gelaten,
waardoor de relaties daarmee verloren
gaan. Slechts daar waar de provincies
zelf uit eilanden bestaan, zoals in de
Kleine Sunda-eilanden het geval is, is
deze weergave niet störend. Aestetisch
bereikt de atlas hier een hoogtepunt!
Om de in grootte sterk varierende pro
vincies op bladformaat in te passen
zijn verschallende schalen gebruikt. Zo
werden voor de weergave van Borneo
vier schalen toegepast, voor Sumatra
liefst zes! Java is op grotere schaal afge-
beeld dan de overige eilanden. Ook de
historische centra in de Molukken -
Ambon, Banda, Ternate en Tidore -
zijn vergroot weergegeven. Van Me-
dan, Groot-Jakarta en van Palangka-
raya (hoofdstad van Zuid-Kalimanten)
zijn stadsplattegronden opgenomen
die echter door een overmaat van rode
wegen weinig overtuigen. De provin-
ciekaarten zijn uitgevoerd met tradi-
tionele hoogtetinten - groen, geel,
bruin, donkerbruin. Boven 3000 m is
lichtgrijs toegepast hetgeen op Nieuw-
Guinea een onwezenlijk effect ople-
vert. In rood is steeds de administratie
ve indeling in kabupatens aangegeven.
Om de Indonesische machtsfeer dui-
delijk af te bakenen zijn ver vooruitge-
schoven eilanden afzonderlijk behan-
deld. Zowel van het uit koloniale tijd
bekende Pulu Weh met Sabang, als
van het eiland Natuna in de Zuidchi-
nese Zee en van het onder de rook van
de Filippijnen gelegen Pulu Miangas
(Palmas) zijn detailkaartjes opgeno
men. Wat de geografische namen be-
treft is men er in Indonesia in geslaagd
met enkele uitzonderingen zoals Pulu
Hatta in de Molukken en de Pegunun-
gan gebergte) Sudirman op Irian
Jaya het gebruik van eponymen te ver-
mijden. Voorts heefit een beperkt aan-
tal namen van niet-Nederlandse ont-
dekkingsreizigers de naamzuivering in
de jaren 1950 overleefd: Selat (Straat)
Damper, Tanjung (Kaap) d'Urville, Pe-
gunungan Muller en Pegunungan Sch
waner. Het gebruik van de naam Sa-
mudara Indonesia Indonesische
Oceaan) toont aan dat de pogingen de
Indische Oceaan om te dopen aller-
minst zijn opgegeven. Of de Interna
tional Hydrographie Organisation te
Monaco het hiermee eens is mag wor
den betwijfeld. Samenvattend kan
worden gesproken van een interessante
atlas die, hoewel op diverse punten
voor aanvulling vatbaar, getuigt van
durf en vakmanschap. Uit het feit dat
sedert 1974 zeven drukken zijn ver
sehenen kan worden afgeleid dat de
atlas in Indonesia is ingeburgerd.
Mögen er nog vele edities volgen!
F.], Ormeling sr.
Graafland, Geo-infonnatievoorzie-
ningin Nederlandse gemeenten. Proef-
schrift, 24 x 16 cm, 349 pp. Technische
bestuurlijke verkenningen nr. ty. Delfi:
Delßse Universitaire Pers, 1993. ISBN 90-
6273-879-7.
Deze uitgebreid met diagrammen, ta-
bellen en foto's geillustreerde Studie is
gebaseerd op een onderzoek naar alge-
mene automatiseringservaringen van
de Nederlandse gemeenten in 1988.
Hier is een tweede onderzoek aan vast-
geknoopt, naar de ervaringen op het
gebied van de geo-informatievoorzie-
ning onder acht gemeenten in 1990
(enquete grafische informatievoorzie-
ning). Op dit praktische fundament is
58
