1
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
handelen als een zelfstandige vorm. Een vlakverdeling waar-
in veel wit kan worden gebruikt biedt veel meer mogelijk-
heden om rangorde en onderscheid zichtbaar te maken.
Evenwicht
Een vlakverdeling is als een balans die in evenwicht moet
zijn. Op de balans liggen gewichten in de vorm van lijnen,
vlakken en punten. Het gewicht wordt bepaald door twee
dingen: de afmeting en de grijswaarde. Het begrip afrne-
ting' spreekt voor zieh, hoe groter hoe zwaarder. De 'grijs
waarde' is de indruk van licht of donker dat een afbeelding
geeft. Tekst gezet in een vette letter is donkerder (zwaarder)
dan tekst gezet in een gewone letter. Een graßek of een lijn-
tekening is (meestal) lichter dan een foto. Ook hier kijk je
weer door je oogharen (figuur i).
1996-XX11-2
Figuur 14.
Het evenwichts-
punt bevindt zieh
in het midden van
het papier.
geen
evenwicht
symmetrisch evenwicht
asymmetrisch evenwicht
De plaats van het gewicht ten opzichte
van de as bepaalt hoever de balans
doorslaat. Een groot gewicht dichtbij
de as is even zwaar als een klein ge
wicht ver van de as. De plaatskeuze
hangt sterk af van het stramien.
Het gewicht van een afbeelding is te
veranderen door de grijswaarde te ver
anderen. Je kunt bijvoorbeeld een foto
kiezen met een andere grijswaarde.
De grootte van een afbeelding is te ver
anderen door de foto te vergroten of te
verkleinen. Soms is een foto geschikt
om er een stukje van af te snijden.
Het aantal kun je veranderen door het
gewicht op te splitsen. Je kunt een stuk
tekst in twee stukken verdelen, of fo-
to's vervangen door meerdere kleinere.
Figuur 1$.
Het gewicht van een onderdeel wordt bepaald door de grootte en
grijswaarde. Het maakt niet uit ofhet om een foto, tekening of
tekst gaat.
Je kunt een bladzijde als een dubbele balans voorstellen met
een as die midden over de bladzijde van boven naar bene-
den en een as die midden over de bladzijde van links naar
rechts loopt. Het evenwichtspunt bevindt zieh in het mid
den (figuur 14). Deze balans kan op verschillende manieren
in evenwicht gehouden worden: symmetrisch of asymme
trisch. Als er twee ongelijke gewichten aan weerszijden van
de as geplaatst zijn is er geen sprake van evenwicht (figuur
15a). Bij symmetrisch evenwicht liggen de gewichten aan
weerszijden van de as als elkaars spiegelbeeld (figuur 15b).
Bij een asymmetrisch evenwicht liggen de gewichten her en
der verspreid aan weerszijden van de as (figuur 15c).
Deze twee manieren zijn wezenlijk verschillend van karak-
ter. Symmetrisch evenwicht is statisch, meestal een beetje
saai. Asymmetrisch evenwicht is meer dynamisch. Omdat
hun karakter zo verschillend is, laten beide vormen zieh
moeilijk met elkaar combineren.
Voor het bereiken van een symmetrisch evenwicht heb je
weinig speelruimte. De gewichten moeten altijd gelijk zijn
en aan beide zijden van de as geplaatst worden. Een asym
metrisch evenwicht kan in theorie op vele manieren bereikt
worden. In de praktijk echter ben je vaak gebonden aan een
vaste plaats doordat foto's en figuren geplaatst moeten wor
den op de plaats waar er in de tekst naar verwezen wordt.
Ook het stramien beperkt je in veel gevallen in het plaatsen
van foto's en figuren. Er zijn vier variabelen waarmee je
kunt varieren: plaats, gewicht, grootte en aantal (figuur 16).
plaats
Noot:
Gedeelten van dit artikel zijn gebaseerd op
bestaande teksten waaraan Jaqueline van
Aller en JanHendrik Geels hun medewerking
hebben verleend.
Figuur 16.
Er zijn een aantal manieren om het
evenwicht op de pagina te bereiken.
grijswaarde (gewicht)
grootte
aantal
16
