Kartografische animatie
in een theoretisch kader
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT I996-XXII-2
M. Yaman 0. Koop
semiologie; animatie; onderzoek trefwoorden
semiology; animation; research keywords
semiologie; animation; recherche MOTS-CLES
De kartografie wordt in toenemende mate geconfron-
teerd met nieuwe media die naast de kaart een plaats
vinden in de geografische informatie-overdracht. Deze
ontwikkeling maakt fundamenteel onderzoek hiernaar
noodzakelijk. Dit artikel behandelt de kartografische
waarnemingseigenschappen van animaties. Via anima-
tiesoftware is een proefopstelling gemaakt, die is ge-
bruikt om de waarnemingseigenschappen te testen met
proefpersonen. Uit de resultaten blijkt dat animaties
vooral geschikt zijn om temporele thema's (betrekking
hebbend op tijd) te presenteren. Niet-temporele themas
dienen versterkt te worden met de traditionele grafische
variabelen, vorm, kleur grijswaarde, grein en grootte.
Drs. Mustafa
Yaman is kortgele-
den afgestudeerd
als kartograaf bij
de vakgroep Karto
grafie van de Fa-
culteit Ruimtelijke
Wetenschappen
aan de Universiteit
Utrecht.
Drs. Olev Koop is
werkzaam als uni-
versitair docent bij
de vakgroep Karto
grafie van de Fa-
culteit Ruimtelijke
Wetenschappen
aan de Universi
teit Utrecht. (Hei-
delberglaan 2,
3584 CS Utrecht.)
Inleiding
Bij veel dieren inclusief de mens is de
fysiologie van het visueel waarnemen
voornamelijk gebaseerd op beweging.
Een jachtluipaard ziet zijn prooi pas
wanneer die op de vlucht slaat bij de
afgrijselijke aanblik van zijn Opponent.
Een mens die in een trein zit ervaart
de diepte van het landschap via het
aan hem voorbij trekkende perspectief.
Veel hulpmiddelen die wij benutten
om ons leven te veraangenamen zijn
gebaseerd op het waarnemen via bewe
ging, zoals de lampjes en metertjes op
het dashboard van de auto. Sporten
met weinig beweging, zoals dämmen,
worden doorgaans als saai ervaren, ter-
wijl bij veel andere sporten de kwaliteit van de beweging
c.q. de snelheid ervan het succes bepaalt. Nu de techniek
ons daartoe in Staat stelt wordt het naar onze mening tijd
om 00k 'beweging te brengen' in de kartografie.
De papieren kaart is eigenlijk zo'n gek medium nog niet.
Eeuwenlang heeft het als medium kunnen overleven en
waarschijnlijk zal dit nog wel eeuwen zo blijven. Toch
komen veel kaartgebruikers iets tekort. Bij het observeren
van kaartgebruikers in actie valt waar te nemen dat men zelf
beweging tracht te brengen in het toch statische kaartbeeld.
Men loopt met de vinger längs de wegen op de kaart en
men draait de kaart voortdurend in de rijrichting ter orien-
tatie. Ook temporele aspecten worden door sommige kaar-
tenmakers ingebouwd, zoals het fenomeen van de stroken-
kaarten van wegen, waarbij de gebruiker naarmate de reis
en dus de tijd vordert meer paginas zal hebben omgeslagen.
Dit artikel is het resultaat van een leeronderzoek dat in 1995
is uitgevoerd bij de vakgroep Kartografie van de Faculteit
Ruimtelijke Wetenschappen van de Universiteit Utrecht.
Het idee om het kartografisch potentieel van animaties op
een fundamentele manier te onderzoeken komt voort uit de
behoefte om te komen tot goed onderbouwde kartografi
sche produkten op nieuwe media. Met name in de sfeer van
de elektronische atlassen zal de animatie een vooraanstaan-
de plaats kunnen innemen. Om dit soort produkten echter
te laten slagen zal er evenwel voor gezorgd moeten worden
dat de ontwerper c.q. de kartograaf een beter inzicht krijgt
in de implicaties van het gebruik van animaties. Het mag
zeker nooit de bedoeling zijn om animatie om de animatie
op te nemen in een multimedia produktie. Het 'sexy' karak-
ter van de multimedia in het Nintendo-tijdperk moeten we
als kartografen natuurlijk uitbuiten, maar dan wel met be-
houd van onze missie: het overbrengen van geografische in-
formatie via beeiden c.q. kaarten, om op basis daarvan de
gebruikers de juiste beslissingen te laten nemen.
Wat is animatie
Het oog-brein mechanisme heeft de eigenschap om een
beeldindruk een ogenblik te bewaren, als het betreffende
15
