Kaarten maken voor mens en milieu
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT I996-XXII-2
A.A. van der Veen C.J. Bartels
kaartproduktie; kaartredactie; praktijk TREFWOORDEN
map production; map editing; applications keywords
production de cartes; redaction cartographique; applications mots-CLES
Met de introductie van GIS kwam de mogelijkheid een
kaart te maken binnen het bereik van vele onderzoekers
van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
hygiene (rivm). Dit artikel beschrijft deze kartografi-
sche praktijk aan de hand van de volgende drie compo-
nenten die de pijlers vormen van de kaartproduktie
binnen het RIVM: de technische component GeoView,
de theoretische component Kartografiscb Handboek en
de organisatorische component, waarin een kartogra-
fisch redactieteam een prominente rol speelt.
Drs. A.A. van der
Veen en drs. C.
Bartels zijn beiden
medewerkers van
het RIVM (Postbus
1, 5720 BA Biltho-
ven). Van der
Veen is onderzoe-
ker bij het Cen
trum voor Volksge
zondheid Toe-
komst Verkennin
gen. Bartels is on-
derzoeker bij het
Laboratorium voor
Water en Drink-
water Onderzoek.
De auteurs zijn
nauw betrokken
bij de kaartpro
duktie van het
Inleiding
Kartografie is een discipline die sinds
het einde van de jaren tachtig bij het
Rijksinstituut voor Volksgezondheid
en Milieuhygiene (rivm) een volwaar-
dige plaats heeft gekregen. Dat valt op
te maken uit het thematisch kaartma-
teriaal dat sindsdien is gepubliceerd in
diverse rapporten en studies. Het ziet
er verzorgd uit en vertoont onderlinge
samenhang. Het grotere kartografische
bewustzijn blijkt 00k uit het feit dat
kaarten, kaartontwerp en kaartproduk
tie steeds vaker onderwerp van gesprek
en discussie zijn binnen het rivm. Bo-
vengenoemde ontwikkeling is vooral
het gevolg van de introductie en im-
plementatie van geografische informa-
tiesystemen (gis) binnen het instituut.
Met de introductie van gis kwam de
mogelijkheid een kaart te maken bin
nen het bereik van vele onderzoekers. In de afgelopen pe-
riode heeft de kaartproduktie van het rivm een eigen karak-
ter aangenomen. Belangrijkste kenmerk is dat het rivm niet
over een aparte kartografische afdeling beschikt. ledere on-
derzoeker maakt zijn eigen kaart. Dit artikel beschrijft deze
kartografische praktijk aan de hand van de volgende drie
componenten die de pijlers vormen van de kaartproduktie
binnen het rivm. GeoView is de technische component.
Het is een door het rivm ontwikkelde software-applicatie
die onderzoekers ondersteunt bij het maken van een gestan-
daardiseerd kaartprodukt. De theoretische component is het
Kartografiscb Handboek. Het dient als leidraad bij ontwerp
van thematische kaarten. De voorgaande twee componenten
hebben geen waarde zonder de derde organisatorische com
ponent, waarin een kartografisch redactieteam een promi
nente rol speelt. Aan het eind van dit artikel wordt het func-
tioneren van de drie componenten getoetst aan de praktijk,
zoals die was bij de produktie van de Milieubalans 95.
Zes jaar gis en kartografie op het rivm
Voorgeschiedenis
Het rivm te Bilthoven is het kennis- en expertisecentrum
van de overheid, dat de informatie levert voor zowel natio
naal als internationaal gezondheids- en milieubeleid. De in
formatie wordt onder andere overgedragen in de vorm van
rapporten zoals de Milieutoekomstverkenningen [1, 2, 3],
de Milieubalans [4] en de Volksgezondheidstoekomstver-
kenningen [5]. Het meest treffende voorbeeld is het rapport
Zorgen voor Morgen dat in 1989 [1] voor het eerst een inte-
graal beeld gaf van de (sombere) toekomstige ontwikkelin-
gen van het milieu in Nederland.
Sinds 1989, het jaar waarin gis op grote schaal werd gei'nt-
roduceerd op het rivm, is door het rivm steeds meer na-
druk gelegd op de integratie van onderzoeksresultaten (van
verschillende onderzoeksgroepen) en daarmee samenhan
gende presentaties. gis en kartografie speien een cruciale rol
in respectievelijk integrale analyse en presentatie van ruim-
telijke informatie. Ook de opdrachtgevers, zoals de ministe-
ries van vrom en vws, vragen steeds vaker om een ruimte-
lijk gedifferentieerde beschrijving van relevante ontwikke-
lingen, met name als er sprake is van een regionale taakstel-
27
