Kartografische kennissystemen:
theorie en praktijk
44
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT 1996-XXII-2
T.P.M. Tijssen
visualisatie; kennissysteem; onderzoek trefwoorden
visualisation; knowledge-based System; expert System, research keywords
visualisation; Systeme expert; recherche MOTS-CLES
Als je de voorspellingen uit de jaren zeventig over de
opkomst van intelligente hard- en Software mocht gelo-
ven, dan hadden we nu al lang in een soort luilekker-
land moeten leven waarin allerlei robots het werk doen.
De harde dagelijkse Werkelijkheid leert dat het toch iets
anders is gelopen. Maar dat betekent niet dat er sinds
die tijd niets meer is gebeurd op dit vlak. Als gevolg
van de GIS-hausse worden steeds meer kaarten gemaakt
door onervaren kaartmakers en dus zou een zekere on-
dersteuning door intelligente kartografische Software
niet misstaan. Kartografische kennissystemen, want
daar gaat het dan ont, worden in dit artikel aan een na-
dere inspectie onderworpen.
De aanleiding voor dit artikel is een onderzoek in opdracht
van de Meetkundige Dienst van Rijkswaterstaat naar de
mogelijkheden van kartografische kennissystemen. Binnen
Rijkswaterstaat wordt op veel plaatsen met gis gewerkt.
Het maken van een kaart is bijna altijd de meest effectieve
methode voor het visualiseren van geografische verschijnse-
len. Het is dus niet verwonderlijk dat in het kader van gis-
gebruik binnen Rijkswaterstaat de behoefte ontstond aan
een eenvoudig te gebruiken kaartgenerator.
Gebruikersvriendelijkheid is een voorwaarde, want de
meeste Gis-gebruikers zijn wel ter zake kundig op hun eigen
vakgebied, maar hebben weinig of geen kartografische scho-
ling. Naast eenvoud in het gebruik zou de kaartgenerator
bij voorkeur 00k moeten helpen aanvaardbare kartografi
sche produkten tot stand te brengen. Op dit punt komen
de kartografische kennissystemen in het spei. Een dergelijk
systeem zou een onervaren kaartmaker intelligente onder-
steuning op kartografisch terrein dienen te bieden. Om na
te gaan of dit werkelijk kan, is de stand van zaken aangaan-
de kartografische kennissystemen onderzocht.
De weergave van de bevindingen hieromtrent vormt de
hoofdmoot van het artikel. Voorafgaand hieraan wordt
enige achtergrond-informatie gegeven met betrekking tot
kennissystemen in het algemeen. Als laatste deel volgt een
körte beschrijving van de wijze waarop de resultaten van
het onderzoek kunnen worden verwerkt in de kaartgenera
tor, Rwsmap.
Drs. T.P.M. Tijs
sen is als docent
Kartografie en GIS
verbonden aan de
Faculteit Geodesie
van de Technische
Universiteit Delft
(Postbus 5030, 2600
GA Delfttel. 013-
2783670).
Kennissystemen
Binnen de automatisering onder-
scheidt een aanpak op basis van ken
nissystemen zieh van een meer tradi-
tionele aanpak, door de manier waar
op kennis wordt vastgelegd en hoe
daar verder mee wordt omgegaan. In
traditionele computerprogramma's is
kennis 'ingebakken' door de gepro-
grammeerde procedures en algoritmen
die, losgelaten op geschikte gegevens,
tot de gewenste uitkomst moeten lei
den. Bij kennissystemen is sprake van
het 'isoleren' van verschallende soorten
gegevens. Hieronder zijn 00k 'hogere'
vormen van gegevens zoals kennis,
welke dikwijls is vastgelegd door mid-
del van regels en methodieken. Om
deze kennis te kunnen toepassen
wordt aan een kennissysteem een
open redeneermechanisme toege-
voegd. Open Staat in dit geval tegen-
over de voorgeprogrammeerde, dus ge-
sloten, redeneermechanismen van tra
ditionele programmatuur. In dit arti
kel wordt redeneermechanisme ge-
bruikt als vertaling van 'inference engi-
ne'; de Engelse term geeft beter aan
dat het hier gaat om de 'motor' van
het hele systeem. Het isoleren van ken
nis en deze vastleggen in een 'kennis-
Figuur 1. De cen
trale elementen van
een kennissysteem.
kennisbank )-•
mechanisme j
