KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I996-XXII-2
kersinterface. Om zelfs maar op het niveau van een redelijk
werkend prototype te komen is veel werk op deze manier.
Verder is Prolog niet geschikt voor grafisch werk, dus voor
dat deel en bijvoorbeeld 00k voor de geografische databank
zijn andere gereedschappen nodig. De verschillende onder-
delen dienen met elkaar te communiceren, maar omdat op
een relatief laag niveau wordt gewerkt zijn de mogelijkhe-
den hiervoor redelijk tot goed. Kort samengevat, zelf pro-
grammeren kan, er bestaat volledige controle over het te
ontwikkelen systeem, doch men is een hele tijd bezig voor
een bruikbaar niveau is bereikt.
Dit nadeel is onderkend en door verscheidene leveranciers
worden dan 00k zogenaamde 'expert System shells' aange-
boden (qua niveau is deze programmatuur te vergelijken
met een dbms- of een Gis-pakket). Men koopt met een
'shell' een compleet maar verder leeg kennissysteem. De
kennisbank moet door de gebruiker zelf worden gevuld met
regels, kennis, meta-gegevens enz. Natuurlijk ontbreken een
kennisverwervingsmodule en gebruikersinterface niet; deze
onderdelen worden mooier en geavanceerder naar mate de
expert System shell duurder is. Een vraag naar het gebruik
van dit type Software 'gedropt' op Internet leverde niet zo
veel, maar wel interessante antwoorden op. Het meest ge-
noemd in een Gis/kartografie-omgeving wordt clips (C
Language Integrated Production System). Deze shell is ont-
wikkeld door nasa en beschikbaar in het 'public domain
vandaar wellicht de populariteit (enigszins vergelijkbaar met
de positie van grass binnen de Gis-pakketten). Door de ge-
bruikers ervan zeer gewaardeerd wordt Lispworks/Knowled
geworks van Harlequin, een krachtig systeem met een
goede gebruikersinterface. Nogal kostbaar maar wel veel
mogelijkheden biedend is Smart Elements/Nexpert van
Neuron Data. Naast de gebruikelijke kennissysteem-func-
tionaliteit bieden deze Systemen 00k een macrotaal of zelfs
een volledige programmeertaal. Uitwisseling van gegevens
met niet-kennissysteem programmatuur is in het algemeen
goed mogelijk. Met standaard databases zijn directe koppe-
lingen mogelijk, een alternatief is uitwisseling via ASCii-be-
standen. Deze laatste methode wordt meestal gebruikt voor
gegevensuitwisseling met bijvoorbeeld een (karto)grafische
module.
Aan het eind van deze beschrijving is de cruciale vraag of
een kartografisch kennissysteem voor de gebruiker tot een
prettiger, beter en/of intelligenter systeem leidt. Er zijn
niet-kartografische domeinen waar de vraag duidelijk posi-
tief kan worden beantwoord, maar voor de kartografie is
het moeilijk een duidelijk ja of nee te geven. Een volwaar-
dig kartografisch kennissysteem bestaat niet, in de woorden
van Zhan en Buttenfield [10]: "there is still a long way to go
in order to develop a complete knowledge-based System for
cartographic design". Wel gerealiseerd zijn kleine stukjes
daarvan, zodat een echte evaluatie lastig is. Nergens in de li-
teratuur wordt een directe vergelijking gemaakt tussen
kaartontwerp-programmatuur met en zonder kennissys
teem. Men begint aan een kennissysteem in de verwachting
dat dit een verbetering betekent. Het is misschien beter alle
tijd, geld en inspanning, nodig om tot een wellicht 'gefor-
ceerd' kennissysteem te komen, te investeren in een verbe
tering van de huidige gebruikersinterface van een kaartont-
werp module. Dit zou voor een eindgebruiker wel eens een
grotere verbetering kunnen betekenen dan de meerwaarde
van een kennissysteem. De verwachting is dat het een keer
zal lukken om echt intelligente functies aan Software toe te
voegen, wanneer is voorlopig echter
een open vraag.
Ontwerp voor een kartografisch
helpsysteem in Rwsmap
Het doel van het project Rwsmap is
[n]: "het Rijkswaterstaat-breed be
schikbaar stellen van een gebruikers-
vriendelijke schil voor het raadplegen
en presenteren van Arc/Info-data". Dit
houdt onder andere in het maken van
relatief eenvoudige kaarten. Als hulp-
middel hierbij is het gebruik van een
kartografisch kennissysteem serieus
overwogen. Aan de TU-Delft is ge-
vraagd de mogelijkheden hiervan te
onderzoeken. Op grond van de resul-
taten van dit onderzoek, die hierboven
zijn beschreven, is besloten dit niet te
doen. Toch is het gewenst een gebrui
ker van Rwsmap een zo 'intelligent'
mogelijke kartografische ondersteu-
ning te bieden. Enkele voorbeelden
van de manier waarop dit wel gereali
seerd zou kunnen worden is in het na-
volgende aangeduid. Voor een algeme-
ne beschrijving van Rwsmap wordt
verwezen naar [11]
Uitgangspunt voor het kaartontwerp
binnen Rwsmap is dat alles wat karto
grafisch niet verantwoord is afge-
schermd' wordt voor een gebruiker.
Dit resulteert in een applicatie waarin
op kartografisch gebied slechts een be-
perkt aantal keuzes moet worden ge
maakt, vanuit gebruikers oogpunt dus
een relatief eenvoudig systeem. Verder
zou de kartografische ondersteuning
vooral gerealiseerd kunnen worden
door middel van het helpsysteem.
Standaard lay-outs
Een voorbeeld van afscherming is het
gebruik van standaard lay-outs. Het
kaartontwerpproces begint voor een
gebruiker met de keuze van een lay-
out uit een lijst van mogelijkheden.
Een lay-out heeft een specifiek papier-
formaat en bevat een bladindeling
voor de hoofdelementen van de kaart
zoals kaartbeeld, legenda, titel enz.
Een lay-out is gekoppeld aan een uit-
voerapparaat. De grafische mogelijkhe
den zijn nu bekend, bijvoorbeeld of
kleurgebruik 00k mogelijk is. Verbün
den met de lay-out zijn 00k een aantal
verplichte kaartelementen. Sommige
van de verplichte dementen worden
automatisch door Rwsmap gegene-
reerd en aan de kaart toegevoegd (bij
voorbeeld een logo), bij andere de
menten zal dit door de gebruiker moe-
48
