1
1
39
lä
■2.
Vormgeven van informatie
deel 2 Vlakverdeling en evenwicht
a tekst kun je als een enkele lijn zien
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
KERNKATERN 4
M.W.H. van Elk
In het eerste deel van het kernkatern functioneel
vormgeven van informatie is aan de orde gekomen hoe
de functie van een tekst omgezet kan worden in een
heldere vormgeving. In dit deel wordt uitgelegd hoe je
tekst en illustraties in goed evenwicht over de pagina's
kunt verdelen.
Inleiding
In het voorgaande kernkatern ging het
om de details van het stramien. Je hebt
de hulplijnen heel exact geplaatst, op
de tiende millimeter nauwkeurig. Nu
gaat het niet meer om de details maar
om de indruk die een pagina als geheel
maakt. In plaats van met je neus bo-
venop het papier te zitten kun je nu
het beste van een afstand naar het pa
pier kijken. Het gaat vooral over de vi-
suele effecten en mogelijkheden. Kijk
eens van een afstandje naar deze pagi
na door je oogharen. Alle details van
-.1,
v\V:
1 T MlTi-ojy to q
Michel van Elk,
per i juli 1996
als kartograaf
werkzaam bij
Dagblad Trouw
te Amsterdam.
Figuur 1.
Het gaat om de
verdeling van de
basisvormen: pun-
ten, lijnen en vlak-
ken. Die zieje het
best van een af
stand ofals je door
je oogharen kijkt.
De details vervagen
totpunten, lijnen
en vlakken.
tekst kun je als een vlak zien tekst kun je als een vlak
zien tekst kun je als een vlak zien tekst kun je als een
vlak zien tekst kun je als een vlak zien tekst kun je
als een vlak zien tekst kun je als een vlak zien tekst
kun je als een vlak zien tekst kun je als een vlak zien
tekst kun je als een vlak zien tekst kun je als een vlak
zien tekst kun je als een vlak zien tekst kun je als
een vlak zien tekst kun je als een vlak zien tekst kun
je als een vlak zien tekst kun je als een vlak zien tekst
kun je als een vlak zien tekst kun je als een vlak zien
Figuur 2. Tekst als lijn, vlak en punt.
letters en plaatjes vervagen, alleen de basisvormen: punten,
lijnen en vlakken blijven bestaan. Dat geldt niet alleen voor
fotos en illustraties, maar 00k voor de tekst op een pagina
(figuur 1).
Lijnen, vlakken en punten
Het is gemakkelijk om tekst als een lijn te zien. Een regel
tekst heeft dezelfde visuele eigenschappen als een dikke grij-
ze of zwarte lijn. Bij kapitalen kun je dat goed zien, die
hebben immers allemaal dezelfde hoogte. Maar 00k voor
tekst in onderkast-letters gaat het op. De dikte van de lijn
wordt gevormd door de x-hoogte (figuur 2a). Het meeste
zwart van de tekstregel zit in de x-hoogte. De x-hoogte
geeft het beeld van een lijn, de stokken en staarten zorgen
hier en daar voor wat rafels. Zij dragen bij aan de herken-
baarheid van de verschillende letters en zijn daarmee on-
misbaar voor de leesbaarheid. Voor het zien van de lijn zijn
ze niet nodig. In figuur 2b staan een aantal regels tekst
onder elkaar. Als je weer door je oogharen kijkt, zie je de
tekst als een grijs vlak. De bovenkant van de x-hoogte van de
bovenste regel geeft de bovengrens, de basislijn van de on-
derste regel geeft de ondergrens van het vlak aan. De stok
ken en staarten zorgen weer voor rafels. Een logo, vignet of
handelsmerk kun je als een punt beschouwen, een pagina-
nummer of hoofdstuk-nummer 00k (figuur 2c).
Optische lijnen
Een vlakverdeling is over het algemeen gebaseerd op recht-
hoekige vormen zoals tekstblokken, foto's, kopregels, illus
traties en dergelijke. Deze rechthoeken bestaan echter niet
13
